Τοπική ή ενδογενής ανάπτυξη και η συμβολή της χρήσης των τοπικών προϊόντων διατροφής (ως πολιτιστικών πόρων) στην ανάπτυξη αυτή.

Η διερεύνηση των όρων «τοπική ή ενδογενής» και «ανάπτυξη» οδηγεί στον προσδιορισμό της έννοιας που εξετάζουμε. Οι προσεγγίσεις που υπάρχουν είναι πολλές.

Αρχικά θα μπορούσαμε να πούμε πως με τον όρο ανάπτυξη νοείται μια ευρεία συμμετοχική διαδικασία που οδηγεί στην αλλαγή των στοιχείων εκείνων που απαρτίζουν τη δομή ενός κοινωνικού συνόλου σε μια δεδομένη περιοχή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την κοινωνική και υλική πρόοδο για την πλειονότητα των μελών του κοινωνικού αυτού συνόλου. Περιλαμβάνει τη βελτίωση της υλικής ευημερίας, την εξάλειψη της φτώχειας, του αναλφαβητισμού και των ασθενειών. Παράλληλα η απασχόληση του πληθυσμού είναι εξασφαλισμένη λόγω της μεταβολής της διάρθρωσης της παραγωγής καθώς επίσης η συμμετοχή των κοινωνικών ομάδων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων θεωρείται δεδομένη  (Μπιτσάνη, Ε., ο.π: 118).

Στη συνέχεια, με τον χαρακτηρισμό τοπική προσδίδεται στον όρο ανάπτυξη ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Ο όρος «τοπική» έχει σχέση με  την έννοια του γεωγραφικού χώρου που ορίζεται είτε από φυσικά όρια είτε από διοικητικά²(Προβατάς, Δ., 2003: 29). Ενώ ο χώρος παίζει σημαντικό ρόλο εντούτοις αναφέρεται στην ανάπτυξη που βασίζεται σε τοπικούς παράγοντες. Οι παράγοντες αυτοί δεν είναι άλλοι από τους οικονομικούς, ανθρώπινους και πολιτιστικούς πόρους καθώς και τις θεσμικές διαδικασίες.

Με άλλα λόγια η ανθρώπινη πρωτοβουλία κατά πρώτον συνδέεται με την έννοια τοπική ανάπτυξη  και στη συνέχεια έπεται ο συγκεκριμένος χώρος στον οποίο κατοικεί ο πληθυσμός. Ένας τόπος για να μπει σε μία πορεία ανάπτυξης η οποία θα είναι διαρκής και βιώσιμη θα πρέπει να στηριχθεί σε παράγοντες τέτοιους ώστε να μπορούν οι κάτοικοι και οι τοπικοί θεσμοί να αναδείξουν τις ιδιαιτερότητες και  την ταυτότητα της περιοχής καθώς επίσης τους μηχανισμούς, οι οποίοι μπορούν να  στηρίξουν και να ανανεώσουν τις οικονομικές δραστηριότητες στον τόπο τους. (Τσομπάνογλου, Γ., 2007: 18-19).

². Υπάρχουν περιπτώσεις που προσδιορίζεται από πολιτιστικούς ή και γλωσσικούς διαχωρισμούς (Προβατάς, ο.π: 29).

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Η έννοια της τοπικής ανάπτυξης εμπεριέχεται στην έννοια της περιφερειακής ανάπτυξης. Η περιφερειακή ανάπτυξη περιλαμβάνει ενέργειες για την προώθηση της ανάπτυξης και την τόνωση της παραγωγικής ικανότητας όλων των περιφερειών μιας χώρας, σε επίπεδο κατά βάση κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό (Μπιτσάνη, ο.π :117).  Σύμφωνα με τον Παπαδασκαλόπουλο (όπως αναφέρεται στο Αρταβάνη, Μ.,1998:69) η τοπική ανάπτυξη ορίζεται και ως «ο αντικειμενικός σκοπός μιας νέας περιφερειακής πολιτικής, που υιοθετεί τη στρατηγική της ¨από τη βάση¨ ανάπτυξης και την εφαρμόζει παράλληλα με την εθνική περιφερειακή στρατηγική, ενεργοποιώντας τη συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού και τις τοπικές αναπτυξιακές πρωτοβουλίες».

Το εννοιολογικό πλαίσιο της τοπικής ανάπτυξης βασίζεται στους εξής κεντρικούς άξονες:

α) Ο οικονομικός άξονας, που εστιάζει στη δημιουργία και ανάπτυξη τοπικών επιχειρήσεων, από τοπικούς κυρίως επιχειρηματίες με τη χρήση τοπικών πόρων. Οι τοπικές αυτές επιχειρήσεις παρέχουν υπηρεσίες και μεγεθύνουν το παραγόμενο προϊόν τόσο στην εγχώρια όσο και σε αγορές του εξωτερικού.

β) Ο πολιτικοδιοικητικός άξονας, ο οποίος αναφέρεται στη συμβολή πολιτικών, διοικητικών και οικονομικών παραγόντων στη στρατηγική ενίσχυσης της τοπικής ανάπτυξης. Αυτοί οι παράγοντες χρησιμεύουν ως ασπίδα προστασίας απέναντι στις διάφορες δυσμενείς επιδράσεις που  εμφανίζονται τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό περιβάλλον.

γ) Ο κοινωνικοπολιτιστικός άξονας, που αφορά στη συμβολή των αντίστοιχων θεσμών  και αξιών στη διαδικασία ανάπτυξης σε τοπικό επίπεδο (Αρταβάνη, Μ., ο.π:69).

Η ολοκλήρωση της τοπικής ανάπτυξης, ως μιας διαδικασίας σταδιακής υλοποίησης καινοτόμων δράσεων σε τοπικό επίπεδο, λαμβάνει χώρα σε τέσσερα στάδια:

Κατά το πρώτο στάδιο εδραιώνεται η τοπική επιχειρηματικότητα και αξιοποιείται το ανθρώπινο δυναμικό της περιοχής. Κατά το δεύτερο στάδιο πραγματοποιείται η δημιουργία ενός δικτύου τοπικών επιχειρήσεων με στόχο την ανάπτυξη σχέσεων συνεργασίας. Στο τρίτο στάδιο οι επιχειρήσεις επεκτείνονται πέρα από τα σύνορα της περιφέρειας και τέλος το τέταρτο στάδιο περιλαμβάνει την ανάπτυξη ενός ισχυρού, τοπικά ελεγχόμενου οικονομικού τομέα όπου δομές ελέγχου συντηρούν τις δραστηριότητες που είναι σημαντικές για την τοπική ανάπτυξη (Αρταβάνη, Μ., ο.π:71-72).

Είναι σημαντικό για την ενδογενή ανάπτυξη μιας περιοχής να τεθεί ως στόχος η διαχείριση των τοπικών φυσικών προϊόντων διατροφής ως πολιτιστικού πόρου. Αυτό θα συμβεί με το να μεταδοθεί η σημασία τους και η ανάγκη διατήρησης τους στα μέλη της κοινότητας και στους επισκέπτες. Η εξασφάλιση πόρων χρηματοδότησης από ευρωπαϊκά προγράμματα και όχι μόνο, η υλοποίηση σύγχρονων αναπτυξιακών δράσεων όπως είναι το ηλεκτρονικό εμπόριο και οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού συντελούν στο να συμβάλλουν τα φυσικά προϊόντα διατροφής στην τοπική ανάπτυξη.

Στη μελέτη περίπτωσης με την οποία θα ασχοληθούμε αναλυτικά αργότερα θα διαπιστώσουμε  ότι  τα φυσικά προϊόντα διατροφής όπως είναι το φιστίκι Αιγίνης καθώς και ο οικονομικός κίνδυνος που αναλαμβάνουν οι τοπικοί καλλιεργητές και επιχειρηματίες στηρίζουν την τοπική οικονομία και αποτελούν παράγοντα ενδογενούς ανάπτυξης. Θα δούμε πως το φιστίκι ως πολιτιστικός πόρος συνδέεται με την εγχώρια αγορά και πως η πιστοποιημένη ποιότητα του παρακινεί άλλες τοπικές επιχειρήσεις να προσαρμοστούν, να αναπτύξουν καινοτομίες και να ανταποκριθούν με τον τρόπο αυτό στις προκλήσεις της εποχής της οικονομικής κρίσης και όχι μόνο.

@Κωνσταντίνα Χατζίνα

MSc Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων

(Απόσπασμα από τη διπλωματική εργασία με τίτλο "Φυσικά προϊόντα διατροφής ως πολιτιστικός πόρος για την ανάπτυξη και την προβολή ενός τόπου. Μελέτη περίπτωσης: To φιστίκι Αιγίνης-Αίγινα" με επιβλέπουσα καθηγήτρια την Δρ. Ευγενία Μπιτσάνη- Ιούνιος 2015).