Οταν τα κτίρια μπορούν να «μιλήσουν»

ΓΙΟΥΛΗ ΕΠΤΑΚΟΙΛΗ

• 

Oδός Νηλέως 37, Θησείο. Η Αθήνα διατηρεί ένα σημαντικό τμήμα μεσοαστικών κατοικιών, που δυστυχώς είναι σε εγκατάλειψη

ΕΤΙΚΕΤΕΣ:

Στην οδό Πόντου, στους Αμπελοκήπους, βρίσκεται μια διώροφη κατοικία που χτίστηκε το 1927. Τη σχεδίασε και έζησε σε αυτήν ο μηχανικός Θεόφιλος Παπαδόπουλος από τον Πόντο, γεννηθείς το 1900.

Τελειώνοντας τις σπουδές του στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, εργάστηκε στο υπουργείο Δημοσίων Εργων όπου και του ανατέθηκε να χαράξει δρόμους στην περιοχή. Λόγω της καταγωγής του, η περιοχή ονομάστηκε Νέος Πόντος και δόθηκαν στους δρόμους ονόματα από την πατρίδα του: Oδός Πόντου, Κερασούντος, Τραπεζούντος.

Σε μια άλλη γειτονιά, αυτή του Αγίου Παντελεήμονα, μια κλοπή στο ισόγειο σπίτι του επιχειρηματία Χαλκά, στην οδό Αδμηττού, το οποίο είχε χτίσει περίπου το 1907, τον ανάγκασε να «σηκώσει» άλλον έναν όροφο την περίοδο 1918-1922, όπου έζησε με την οικογένειά του νιώθοντας πλέον μεγαλύτερη ασφάλεια.

Xρόνια μετά, μέσα στην Κατοχή, η Φανή Δροσογιάννη, παιδάκι τότε, θυμάται ακόμη τον νεαρό που κυνηγημένος από τους Γερμανούς, κρύφτηκε στο υπόγειο του σπιτιού της στη Σόλωνος.

Τα κτίρια πέρα από τη μικρή ή μεγάλη αρχιτεκτονική τους αξία, είναι οι ιστορίες των ανθρώπων που τα κατοίκησαν. Αυτές δίνουν ψυχή σε κελύφη. Και με όσες προφορικές μαρτυρίες κατάφερε να συλλέξει η ομάδα της Monumenta (αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία που ασχολείται με την προστασία της φυσικής και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Ελλάδος και Κύπρου), πολλά αθηναϊκά κτίρια απέκτησαν «φωνή» αναβιώνοντας ατμόσφαιρες περασμένων δεκαετιών, κυρίως του ’50 και του ’60, αλλά και από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στόχος του μεγάλου πρότζεκτ της Monumenta το οποίο ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια και βρίσκεται στο τελικό στάδιο της ολοκλήρωσής του, είναι η καταγραφή του κτιριακού πλούτου της Αθήνας, την περίοδο 1830-1940. Η ιδέα γεννήθηκε όταν η Monumenta άρχισε να λαμβάνει καταγγελίες για παλιά κτίρια που κατεδαφίζονταν ή επρόκειτο να κατεδαφιστούν και δεν υπήρχε η δυνατότητα εξεύρεσης πληροφοριών για να τεκμηριωθεί η ιστορία τους και κατ’ επέκταση η προστασία τους. To Ιδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» χρηματοδοτεί όλη αυτήν την προσπάθεια, η οποία δεν σταματάει μόνο στη δημιουργία μιας ανεκτίμητης database, αλλά προχωρά και στη συλλογή των προφορικών μαρτυριών από τους ιδιοκτήτες που ζουν και έζησαν σε παλιά κτίρια.

Ακολουθώντας τη διοικητική διαίρεση του κτηματολογίου έτσι ώστε να υπάρχει κοινή γλώσσα, η βασική ομάδα που ανέλαβε να «σαρώσει» την Αθήνα -Ειρήνη Γρατσία, Φωτεινή Μπέλλιου, Γιώργος Νίνος, Ζαννή Πιττακίδη και Γεωργία Γκουμοπούλου- έχει μέχρι σήμερα καταγράψει περισσότερα από 10 χιλιάδες κτίρια στα επτά δημοτικά διαμερίσματα της Αθήνας, με την πολύτιμη συνεισφορά 300 περίπου εθελοντών: Πτυχιούχοι μηχανικοί και αρχιτέκτονες κυρίως, αλλά και αρχαιολόγοι ακόμη και κάποιοι γιατροί ή εικαστικοί που έδειξαν ενδιαφέρον.

Ο μεγαλύτερος πλούτος συγκεντρώνεται στο 1ο δημοτικό διαμέρισμα (Εξάρχεια, Νεάπολη, Κολωνάκι) με 4.000 κτίρια, ενώ από τα πιο «φτωχά» διαμερίσματα είναι το 7ο (Αμπελόκηποι, Γκύζη, Ερυθρός Σταυρός) με 730 κτίρια - οι εκεί γειτονιές του ’30 σχεδόν «ισοπεδώθηκαν» με την αντιπαροχή, έχουν απομείνει όμως ωραία δημόσια κτίρια όπως τα νοσοκομεία Ελπίς, Ελενα, Αγιος Σάββας.

Πάνδημος νεοκλασικισμός

Σε μια από τις τελευταίες βόλτες στο κέντρο της Αθήνας, στην περιοχή των Εξαρχείων, ακολουθήσαμε την αρχαιολόγο Ειρήνη Γρατσία από τα ιδρυτικά μέλη της Monumenta. Περπατήσαμε σε μικρούς δρόμους, σταθήκαμε σε κτίρια των αρχών του 20ού αιώνα. Στην οδό Μεθώνης, μπροστά σε σπίτια λαϊκά του ’20, του λεγόμενου «πάνδημου νεοκλασικισμού», όπου αν και φτωχός ακολουθούσες μια συγκεκριμένη μορφολογία, η Ειρήνη Γρατσία μας είπε: «Αυτός ο δρόμος είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από τα πολλά που υπάρχουν και δίνουν την ταυτότητα της Αθήνας, η οποία δεν διαμορφώνεται από τα μέγαρα και τα αρχοντικά της Βασ. Σοφίας και των κεντρικών λεωφόρων. Η Αθήνα είναι, κυρίως, μια μεσοαστική πόλη, με πολλά κτίρια που πρέπει να διασωθούν. Και αν θέλεις να προστατέψεις κάτι, πρέπει να το τεκμηριώσεις πολύ καλά».

Εφαρμογή για smartphones

Οι συνιδιοκτησίες -είναι συχνό το φαινόμενο ο ένας ιδιοκτήτης να θέλει να συντηρήσει ένα κτίριο και οι υπόλοιποι όχι- η υπερφορολόγηση, η έλλειψη μέριμνας και ενημέρωσης από τους αρμόδιους φορείς, είναι οι βασικοί λόγοι για την εγκατάλειψη που συναντάει κανείς σε κτίρια της περιόδου αυτής. Πάντως, το πολύτιμο υλικό που συνέλεξε η Monumenta δημιουργεί μια «ασπίδα» προστασίας για την κτιριακή κληρονομιά της Αθήνας. Καταχωρίζεται σε μια βάση δεδομένων που έχει τίτλο Docathens, η οποία στην αρχή θα έχει τις βασικές πληροφορίες για κάθε κτίριο αλλά θα εμπλουτίζεται διαρκώς.
Στα επόμενα βήματα είναι το «ανέβασμα» μιας εφαρμογής για smartphones, η οποία είναι ήδη έτοιμη και θα δίνει δωρεάν πρόσβαση σε όλες τις πληροφορίες. Με το συγκεκριμένο application ο χρήστης θα μπορεί να επιλέγει τις διαδρομές που τον ενδιαφέρουν, ακόμη και να δίνει το σημείο όπου βρίσκεται, τον ελεύθερο χρόνο που έχει στη διάθεσή του, και να του προτείνονται επισκέψεις σε κτίρια κοντινής απόστασης.

Η καταγραφή και η ψηφιοποίηση ενός περιεχομένου είναι το πρώτο βήμα, η διάχυση της πληροφορίας το στοίχημα για να παραμείνει κάτι ζωντανό.

Περισσότερες πληροφορίες στην ηλεκτρονική διεύθυνση:www.docathens.org.

Αναδημοσίευση από http://www.kathimerini.gr/

Έντυπη