Και η τέχνη ήταν θύμα των Nαζί: Αυτοί είναι οι πίνακες που ο Χίτλερ εξόρισε από τη Γερμανία

αναδημοσίευση από HuffPost Greece   

|  Silvia De Santis

Σαγκάλ, Πικάσο, Ενσόρ, Κοκόσκα... Την εποχή του Χίτλερ, οι Εβραίοι δεν ήταν τα μόνο θύματα των Ναζί. Τα έργα τέχνης υπέφεραν επίσης, ειδικά η τέχνη που ο ίδιος ο Χίτλερ θεωρούσε ότι ήταν «εκφυλισμένη.» Σήμερα, μία έκθεση στη Λιζ, στο Βέλγιο, παρουσιάζει τα έργα που οι καλλιτέχνες που βρισκόταν υπό τον ζυγό του Τρίτου Ράιχ αρνήθηκαν να τροποποιήσουν σύμφωνα με τις οδηγίες του Φύρερ. Για αυτό και ακριβώς τιμωρήθηκαν με εξορία από το γερμανικό έδαφος.

Μέχρι το 1933 ο γερμανός υπουργός της προπαγάνδας, Τζόζεφ Γκέμπελς, είχε ήδη διατυπώσει τις οδηγίες που θα έπρεπε να ακολουθήσουν οι καλλιτέχνες εάν ήθελαν να αποφύγουν τη λογοκρισία. Το καθεστώς έβαζε όσα έργα αψηφούσαν τις οδηγίες στην κατηγορία «entartete Kunst» ή αλλιώς «εκφυλισμένη τέχνη.»

Το 1937, στο Μόναχο, μία έκθεση/καταγγελία με τον τίτλο «The Degenerate Art Exhibition» σύλλεξε 600 έργα τέχνης, τα οποία είχαν λογοκριθεί και κατασχεθεί από το καθεστώς, σε δέκα δωμάτια. Την ίδια στιγμή, παντού στην πόλη, τα έργα τέχνης που προτιμούσε το καθεστώς του Χίτλερ βρίσκονταν σε δημόσια έκθεση, προσφέροντας έτσι μία αντιστάθμιση που εξυμνούσε τον ηρωισμό και τις αξίες της Άριας κουλτούρας. Ο απαγορευμένος καρπός είναι όμως πάντα πιο γλυκός, και η σύγκριση είναι ανελέητη: τέσσερις φορές περισσότερα άτομα πήγαν να δουν τα «εκφυλισμένα» έργα τέχνης σε σχέση με τα έργα που ενέκρινε το Τρίτο Ράιχ.

Αφού η έκθεση «ταξίδεψε» για τρία χρόνια, πολλά από τα έργα τέχνης πωλήθηκαν σε μία δημοπρασία στη Λουκέρνη, στην Ελβετία το 1939. Έκτοτε, το κάθε έργο ακολούθησε το δικό του πεπρωμένο, γλιτώνοντας έτσι από τους Ναζί και βρίσκοντας καταφύγιο σε δημόσιες και προσωπικές συλλογές ανά τον κόσμο.

Μετά από 75 χρόνια, 26 από τους 125 καμβάδες που πωλήθηκαν σε εκείνη τη δημοπρασία που έγινε την παραμονή του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου «ξανασμίγουν» στη Λιζ για την πρώτη τους παγκόσμια έκθεση.

Έργα των Μαρκ Σαγκάλ, Πικάσο, Ένσορ, Κοκόσκα και Κόρινθ που απορρίφθηκαν από το καθεστώς επειδή ήταν «ντροπιαστικά» για την Άρια αγνότητα θα βρεθούν όλα μαζί στο Βέλγιο.

• Agf
  1. Les Masques et la Mort, tableau par James Ensor (1897) collection Musee des BeauxArts-Liege --- the masks and Death, painting by James Ensor (1897)
• © Ville de Liège
  Le sorcier d'Hiva Oa ou Le Marquisien à la cape rouge, 1902 © Paul Gauguin (Paris, 1848 – Iles Marquises, 1903) © Musée des Beaux-Arts de Liège (Bal)
• © Ville de Liège
  Chevaux au pâturage (Pferde auf der Weide), 1910 © Franz Marc (Munich, 1880 – Verdun, 1916) © Musée des Beaux-Arts de Liège (Bal)

Τα “The Blue House” (Blaues Haus) του Μαρκ Σαγκάλ, “Les Masque et la mort” του Τζέιμς Ένσορ και “La famille soler” του Πάμπλο Πικάσο είναι μόλις μερικά από τα αριστουργήματα που χαρακτηρίστηκαν «εκφυλισμένα» και μαζί με κινήματα όπως ο Εξπρεσιονισμός, ο Κυβισμός, Ο Ντανταϊσμός και ο Αφαιρετισμός, απαγορεύτηκαν από το Τρίτο Ράιχ επειδή εξέφραζαν αξίες που δεν συμβάδιζαν με την αγνότητα της Άριας φυλής. Οι σουρεαλιστικές εικόνες και τα έντονα χρώματα θεωρούνταν διαστροφή της φύσης, ακυρώνοντας τον μύθο του γερμανικού «υπέροχου ξανθού θηρίου» και αποτελώντας εμπόδιο για την εδραίωση την γερμανικής υπεροχής.

• © Jules Pascin, © Lukas - Art in Flanders VZW, photo Hugo Maertens.
  Sitzendes Mädchen, huile sur toile, 1908, n°inv. 2455, dim. 60.0 cm x 72.0 cm, Musée Royal des Beaux-Arts d'Anvers (KMSKA)
• © Jules Pascin © Musée des Beaux-Arts de Liège (Bal), Ville de Liège.
  Le Déjeuner, 1923
• © Lovis Corinth © Lukas - Art in Flanders VZW, photo Hugo Maertens.
  Bildnis Georg Brandes, huile sur toile, 1925, n°inv. 2452, dim. 91.5 cm x 111.0 cm x 6.5 cm, Musée Royal des Beaux-Arts d'Anvers (KMSKA)

Για τον Χίτλερ, ο ρόλος της «γερμανικής τέχνης» ήταν να εξυμνεί την υπεροχή της φυλής, την στρατιωτική ισχύ, τη φυσική υγεία.

«Δεν είναι ο σκοπός της τέχνης», είπε στο πλήθος ο Φύρερ τον Σεπτέμβριο του 1935, «να κυλιέται στη βρωμιά απλά και μόνο για χάρη της βρωμιάς, να ζωγραφίζει τον άνθρωπο μόνο σε φάση σήψης, να ζωγραφίζει κρετίνους ως σύμβολο μητρότητας ή να παρουσιάζει ηλίθιους ως εκπροσώπους της ανδρικής δύναμης.»

• 
  Visuel de l'affiche - L’Art dégénéré selon Hitler - La Vente de Lucerne, 1939. © Cité Miroir

Αυτό το κείμενο μεταφράστηκε από τη Βασιλική Ζιώγα

Κέμπριτζ: Πιθανά έργα του Μιχαήλ Αγγελου δύο ορειχάλκινα αγάλματα

αναδημοσίευση από http://www.tovima.gr/

Θα εκτίθενται στο Μουσείο Φιτζγουίλιαμ από αύριο μέχρι τον Αύγουστο

1

emailεκτύπωση  

Δύο ορειχάλκινα αγάλματα, των οποίων ο γλύπτης ήταν μέχρι σήμερα άγνωστος, μπορεί να είναι έργα του Μιχαήλ Αγγελου, ανακοίνωσαν, τη Δευτέρα, ερευνητές διεθνούς ομάδας υπό το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ και το Μουσείο Fitzwilliam, όπου τα γλυπτά θα εκτίθενται από αύριο μέχρι τον Αύγουστο.

Τα δύο έργα, ύψους ενός μέτρου, παρουσιάζουν έναν νέο άνδρα και έναν άλλο μεγαλύτερης ηλικίας γυμνούς να καβαλικεύουν πάνθηρες.

 Αν επιβεβαιωθεί ότι είναι έργα του Μιχαήλ Αγγελου, τότε θα είναι τα μόνα χάλκινα γλυπτά που έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα του διάσημου καλλιτέχνη της Αναγέννησης, ο οποίος φιλοτέχνησε νωπογραφίες στην οροφή της Καπέλα Σιξτίνα.

Τα γλυπτά είχαν αποδοθεί στον Μιχαήλ Αγγελο, όταν έγινε η καταγραφή τους για πρώτη φορά τον 19ο αιώνα, αλλά κατά τα επόμενα 120 χρόνια η πατρότητά τους αμφισβητήθηκε λόγω της απουσίας υπογραφής του καλλιτέχνη και αποδεικτικών στοιχείων.

Ωστόσο το φθινόπωρο του 2014, ο Παύλος Ιωαννίδης, ομότιμος καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, ανακάλυψε ένα σκίτσο που παρουσίαζε έναν νέο γεροδεμένο άνδρα να καβαλικεύει πάνθηρα, αντίγραφο χαμένων προπλασμάτων του Μιχαήλ Αγγέλου που είχε σχεδιάσει ένας μαθητής, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο Μιχαήλ Αγγελος είχε συλλάβει ένα ασυνήθιστο έργο γλυπτικής.

Τα δύο «ορειχάλκινα γλυπτά είναι έργα τέχνης εξαιρετικά δυναμικά και συναρπαστικά που χρήζουν εκτενούς μελέτης, ελπίζουμε ότι το κοινό θα έρθει, θα τα εξετάσει και θα λάβει μέρος στη συζήτηση», δήλωσε η Βικτόρια Αβέρι, συντηρήτρια στο Τμήμα Εφαρμοσμένων Τεχνών του Μουσείου Φιτζγουίλιαμ.

Μελέτες που διεξήχθησαν για τα δύο έργα έδειξαν ότι το ύφος και η ανατομία τους προσεγγίζουν ιδιαίτερα έργα που ο Μιχαήλ Άγγελος φιλοτέχνησε από το 1500 έως το 1510. Συνεπώς τα δύο γλυπτά φιλοτεχνήθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, σύμφωνα με επιστημονικές αναλύσεις. Η έρευνα συνεχίζεται και το τελικό πόρισμα των ειδικών θα ανακοινωθεί τον Ιούλιο.

Ήταν γνωστό ότι ο Μιχαήλ Άγγελος είχε φιλοτεχνήσει ορειχάλκινα αγάλματα, αλλά όλα τους θεωρούνταν ότι είχαν χαθεί.
Ο Μιχαήλ Άγγελος είχε φιλοτεχνήσει μια μικρότερη εκδοχή του διάσημου μαρμάρινου αγάλματός του, του Δαβίδ, αλλά αυτό χάθηκε κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης.

Ένα μπρούτζινο άγαλμα του Πάπα Ιουλίου Β' μπήκε στο χυτήριο για να χρησιμοποιηθεί για υλικό του πυροβολικού λιγότερο από τρία χρόνια μετά την ολοκλήρωσή του.

Θέατρο από κρατούμενους για κρατούμενους στον Κορυδαλλό Τεχνοδρομώ

08:44 | 03 Φεβ. 2015

Τελευταία ανανέωση 22:50 | 03 Φεβ. 2015

  αναδημοσίευση από http://tvxs.gr/

Με στόχο να φτάσει η τέχνη του θεάτρου δίπλα στις αποκλεισμένες κοινωνικές ομάδες και να τους παράσχει ελπίδα και αλληλεγγύη, το Τεχνοδρομώ πάει φυλακή και στήνει μία συγκινητική παράσταση από κρατούμενους για κρατούμενος. Θεατρική σκηνή το νοσοκομείο των φυλακών Κορυδαλλού, Άγιος Παύλος και έργο «Το βασιλικό κυνήγι του ήλιου». Πρόκειται για μία δράση που καταδεικνύει ότι η δύναμη της επικοινωνίας εκφρασμένη μέσω της κοινής για όλους γλώσσας του θεάτρου δεν εμποδίζεται από οποιαδήποτε νοητά ή πραγματικά κάγκελα...

«Το βασιλικό κυνήγι του ήλιου» του Πήτερ Σάφφερ είναι το δεύτερο εγχείρημα της ιδιαίτερης αυτής θεατρικής ομάδας, που δεν επιχειρεί να κάνει μία παράσταση που να μιμείται το επαγγελματικό θέατρο, αλλά στα αλήθεια να ενώσει δύο κόσμους: αυτόν μπροστά κι αυτόν πίσω από τα κάγκελα. «Σκηνοθέτης» της δράσης το Τεχνοδρομώ, ένας οργανισμός μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που δημιουργήθηκε με σκοπό την επαφή όλων μας με ευαίσθητες ομάδες της κοινωνίας, μέσω της τέχνης.

Το Τεχνοδρομώ με τις δράσεις του επιχειρεί κάθε φορά να συνδέσει στην θεατρική πράξη άτομα από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, κάνοντας τους ίδιους δρώντα πρόσωπα. Κοινή πεποίθηση των ανθρώπων πίσω από τη δράση του, το ότι η θεατρική πράξη σαν διαδικασία ενεργοποιεί τον ανθρώπινο ψυχισμό και λειτουργεί λυτρωτικά.

Η ιστορία αυτή ξεκινάει τον Ιούνιο του 2012, στο Νοσοκομείο «Άγιος Παύλος» των φυλακών του Κορυδαλλού, στην πτέρυγα των οροθετικών, όπου το Τεχνοδρομώ δημιουργεί μια θεατρική ομάδα, που δύο χρόνια μετά καταφέρνει να συνθέσει το πρώτο έργο της, το «-Κ-». Το «-Κ-» ξεκινάει ως μια χειρονομία αποδαιμονοποίησης της οροθετικότητας, που ως παράγοντας τους αποκόπτει από το σύνολο των άλλων κρατουμένων της φυλακής. Στόχος να τους αφαιρέσει αυτόν τον επί πλέον στιγματισμό τους, όντας ήδη βεβαρημένοι από τον  στιγματισμό που φέρουν ως φυλακισμένοι.

Η  αρχική ιδέα για μια παράσταση που θα βασίζεται στους ίδιους τους κρατούμενους και τα βιώματά τους  φαίνεται εφικτή και γίνεται πράξη με τη συμμετοχή του Τσιμάρα Τζανάτου, ο οποίος αναλαμβάνει τη συγγραφή ενός έργου πάνω στο βιωματικό υλικό, που έχει προκύψει από τα δύο αυτά χρόνια επαφής.  Μέσα από τα κοινά στοιχεία των προσωπικών ιστοριών των συμμετεχόντων, ο συγγραφέας καταφέρνει να αποφορτιστεί η πραγματικότητα από τις φοβίες που την επικαλύπτουν.

Μετά την πρώτη της επιτυχημένη προσπάθεια, η ομάδα ξαναχτυπά με μία θεατρική παράσταση από τους ίδιους τους φυλακισμένους και πάλι  εντός της φυλακής, βασισμένης στο έργο του Πήτερ Σάφφερ «Το βασιλικό κυνήγι του ήλιου». Ο Άγγλος Πήτερ Σάφφερ, ιδιαίτερα γνωστός και από τα έργα του «ϳΈκβους» και «Αμαντέους», έγραψε το «Βασιλικό Κυνήγι του Ήλιου» το 1964 για να μιλήσει, μέσω της  σύγκρουσης δυο κόσμων και δυο πολιτισμών, για το αίσθημα της ανεξαρτησίας της ανθρώπινης ύπαρξης και την ανάγκη για ελευθερία, ανεξαρτήτως εποχής και συνθηκών.

Όπως στο «-Κ-» ο κόσμος της φυλακής ερχόταν αντιμέτωπος με τον κόσμο της κοινωνίας, στο «Βασιλικό Κυνήγι του Ήλιου», ο κόσμος των Ίνκας έρχεται αντιμέτωπος με τον κόσμο των Ισπανών κατακτητών σε ένα έργο που, πενήντα σχεδόν χρόνια μετά, διατηρεί ακόμα τη δύναμη των εννοιών που διαπραγματεύεται. H ομάδα των κρατουμένων, αυτή τη φορά έχοντας επεξεργαστεί και συνδεθεί με τον πυρήνα του Εγώ της, έρχεται με έναν ιστορικό μύθο να δει τον εαυτό της σαν Άλλον. Δεν μιλάει πια μέσω των δικών της ιστοριών γι’ αυτήν την ίδια, αλλά καθρεφτίζεται στις ιστορίες κάποιων άλλων ψάχνοντας την κοινωνική της ταυτότητα. Πως; Με τον παιγνιώδη τρόπο των παραμυθιών, μιλάει για το «Βασιλικό Κυνήγι των Αξιών» του πολιτισμού που μας γέννησε και αναρωτιέται αν βρίσκεται εν τέλει στο «σωστό» Ηλιακό Σύστημα.

Οι κρατούμενοι ηθοποιοί μιλούν για την εμπειρία

«Αν το θέατρο είναι αποκάλυψη, διαφυγή, όνειρο στη ζωή, τότε τι είναι, πώς λειτουργεί στη φυλακή; Υποκαθιστά, αντικαθιστά, αναπληρώνει τη ζωή που δεν ζεις. Είναι τροφή, ελπίδα, φαντασία. Κατά πόσο το «Βασιλικό κυνήγι του ήλιου», ένα αντισυμβατικό έργο που ανατρέπει καταστάσεις, μας αναγκάζει να σκεφτούμε, μας προβληματίζει, μας απελευθερώνει; Αυτό είναι το θέατρο για μένα. Αυτό είναι και το «Βασιλικό κυνήγι του ήλιου». – Σταύρος

«Ένα μεγάλο ευχαριστώ στην ομάδα του θεάτρου και τους υπευθύνους της που με δέχτηκαν, κι έτσι οι μέρες μου έχουν γεμίσει με λίγη χαρά και κοινωνικότητα. Τα συναισθήματα που μου βγάζει ―και τα οποία είναι πάρα πολλά και δεν θα τ’αναφέρω―, βγαίνουν μόνο σε αυτό το δίωρο. Μακάρι να ήταν περισσότερες οι ώρες. Όσον αφορά το έργο, είναι πολύ ενδιαφέρον  και βασίζεται σε αληθινή ιστορία την οποία ξέρουμε όλοι. Δώστε μας ρόλους και πάρτε μας την ψυχή! Τελικά οι Ισπανοί εκείνοι ήταν πολύ καθάρματα... Ευχαριστώ τους πάντες!» -Πάνος

«Στον ατελείωτο χρόνο αναμονής και σιωπής που βιώνουμε στην κράτησή μας, έχουμε μία δυνατότητα διαφυγής. Τη διαφυγή του μυαλού και του εαυτού μας μέσα από κάτι που μπορούμε να ταυτιστούμε έστω και για λίγο. Αυτό μας το προσφέρει το θέατρο ― και  για την παρούσα κατάσταση είναι κάτι μοναδικό!» - Άρης

«Είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό σε εμένα. Δεν έχω ξαναπάρει μέρος στο θέατρο. Και πόσο περισσότερο στην φυλακή. Είναι κάτι πρωτότυπο για μένα και με ευχαριστεί. Μου δίνει χρόνο στον οποίο ξεφεύγω από της φυλακής τα δρώμενα και ελπίζω να μη σταματήσει. Να υπάρξουν κι άλλες παραστάσεις που θα μπορούσα να πάρω μέρος. Να μη σταματήσει εδώ.» - Βασίλης

«Είναι η δεύτερη φορά που συμμετέχω στο θέατρο. Η πρώτη ήταν παντομίμα. Είναι κάτι το ωραίο που περνάω μέσα στη φυλακή. Είναι μια νέα εμπειρία για μένα. Μαθαίνω πράγματα, καινούργια πράγματα ― και μου αρέσει.» - Κώστας

«Πολλή ωραία εμπειρία. Είναι κάτι πρωτόγνωρο για μένα και μέσα απ αυτό ένιωσα διάφορα συναισθήματα. Μου αρέσει θα ήθελα να το ξανακάνω.» - Παύλος

«Το θέατρο είναι το μέσον που με βοηθάει να αποστασιοποιούμαι από τον εαυτό μου. Θεωρώ ότι κάθε άνθρωπος θα έπρεπε να παίξει σε μια παράσταση έστω μια μία φορά στη ζωή του.» - Χόρχε

«Μου αρέσει το θέατρο και ο ρόλος που παίζω είναι πολύ ωραίος. Σαν πρώτη φορά που το κάνω είναι καλή εμπειρία για μένα.» - Φάνης

«Με το θέατρο μπορώ να ξεφεύγω έστω και λίγο από την καθημερινότητα της φυλακής. Βγαίνω από τα προβλήματα και τις σκέψεις μου και λίγο παύω να νιώθω το εγώ μου. Αυτό με ανακουφίζει!» - Άϊμο

«Περνάω πολύ καλά με την ομάδα.» - Ιμάντ

Οι συντελεστές

Θεατρική ομάδα: Σταύρος, Πάνος, Άρης, Βασίλης, Κώστας, Παύλος Χόρχε, Φάνης, Άϊμο, Ιμάντ.

Οργάνωση – συντονισμός: Γιάννης Νικολόπουλος
Διδασκαλία ομάδας- σκηνοθετική επιμέλεια: Άννα Χατζηχρήστου
Επιμέλεια κίνησης: Δέσποινα Χατζηπαυλίδου
Εικαστική επιμέλεια: Έρρικα Αλαμάνου
Επιμέλεια φωτισμών: Κωστής Παπαναστασάτος
Επιμέλεια βίντεο: Ηλίας Φλωράκης
Εκμαγεία: Λένα Δελαβία
Επιμέλεια ήχου: Γιώργος – Πλάτωνας Περλέρος
Μουσικές επιλογές: Αννα Χατζηχρήστου
Γενικών καθηκόντων: Αναστασία  Παπαπαύλου
Γραφιστική επιμέλεια: Αναστασία Παπαπαύλου
Ειδική συμβολή: Τσιμάρας Τζανάτος

Το Τεχνοδρομώ παράλληλα σχεδιάζει και υλοποιεί δράσεις σε ξενώνες ασυνόδευτων ανήλικων αλλά και σε φεστιβάλ στηρίζοντας μεταναστευτικές και άλλες ευάλωτες ομάδες. Τέλος, στηρίζυν επί 4 χρόνια τώρα με μαθήματα την θεατρική ομάδα του Φάρου Τυφλών Ελλάδος.

 

Πέθανε η Ασιά Τζεμπάρ, συγγραφέας που αγωνίστηκε για τη χειραφέτηση των μουσουλμάνων γυναικών

πηγή http://tvxs.gr/

23:00 | 07 Φεβ. 2015

  

Πέθανε στο Παρίσι σε ηλικία 78 ετών η Αλγερινή συγγραφέας, Ασιά Τζεμπάρ, μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας και υπέρμαχος της χειραφέτησης των μουσουλμάνων γυναικών και του διαλόγου των πολιτισμών.

Ο Γάλλος πρόεδρος Φρανουσά Ολάντ απέτισε φόρο τιμής «σε αυτή τη γυναίκα με πεποιθήσεις, με πολλαπλές και γόνιμες ταυτότητες που έτρεφαν το έργο της, ανάμεσα στην Αλγερία και τη Γαλλία, ανάμεσα στη βερβερική, την αραβική και τη γαλλική γλώσσα».

Μείζων μορφή της γαλλόφωνης λογοτεχνίας του Μαγρέμπ, η Ασιά Τζεμπάρ εξέδωσε περίπου είκοσι μυθιστορήματα, μαρτυρίες, συλλογές ποιημάτων, που μεταφράσθηκαν σε πολλές γλώσσες.

Το 2000 τιμήθηκε με το γερμανικό βραβείο της Ειρήνης και τον Ιούνιο του 2005 εξελέγη στη Γαλλική Ακαδημία. Είχε αναφερθεί επανειλημμένα ως υποψήφια για το Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Στα ελληνικά κυκλοφορεί το βιβλίο της «Σουλτάνα σκιά» από τις εκδόσεις Κέδρος.

Το πραγματικό της όνομα ήταν Φατίμα Ζοχρά Ιμαλαγιέν και ήταν κόρη δασκάλου. Γεννήθηκε στις 30 Ιουνίου 1936 στο Σερσέλ, 150 χλμ. δυτικά του Αλγερίου και εξέδωσε το πρώτο μυθιστόρημά της με τίτλο «Η δίψα» σε ηλικία 19 ετών. Δίδαξε στο Αλγερί και στη συνέχεια στο Παρίσι και τις ΗΠΑ.

«Το πιο επικίνδυνο βιβλίο». Η λογοκρισία, το λαθρεμπόριο και ο θρίαμβος

πηγή HuffPost Greece  |  Κατερίνα Πρίφτη.

Είναι καλοκαίρι του 1933. Ένας άνδρας ταξιδεύει από την Ευρώπη στις ΗΠΑ με το πλοίο Aquitania. Στη βαλίτσα του έχει το αντίγραφο ενός απαγορευμένου στις ΗΠΑ βιβλίου. Αποβιβάζεται στη Νέα Υόρκη και ετοιμάζεται να περάσει από τελωνειακό έλεγχο. Καθώς όμως δεν κινεί υποψίες, οι υπεύθυνοι θέλουν να τον αφήσουν να περάσει χωρίς να ελέγξουν τις αποσκευές του. Ο ίδιος όμως επιμένει! Θέλει να ελέγξουν το περιεχόμενο των αποσκευών του. Τελικά, οι τελωνειακοί του κάνουν τη χάρη. Και πάλι όμως δεν βρίσκουν κάτι το αξιόλογο μεταξύ των αντικειμένων που μεταφέρει. Ο άνδρας φαίνεται να απελπίζεται και παράλληλα να χάνει την ψυχραιμία του. Επιμένει πως το βιβλίο που βρέθηκε στις αποσκευές του πρέπει να κατασχεθεί, αλλά οι τελωνειακοί δεν φαίνονται διατεθειμένοι να τον διευκολύνουν. Τελικά ζητά να δει τον προϊστάμενο. Οι διαπληκτισμοί συνεχίζονται μέχρι που τελικά αποφασίζεται η κατάσχεση του βιβλίου που δεν είναι άλλο από το «Οδυσσέας» του Ιρλανδού, James Joyce. 

Ένα μόνο από τα πολλά ερωτήματα που μπορεί να προκύψουν για τη συγκεκριμένη υπόθεση είναι γιατί ο άνδρας που μετέφερε λαθραία το βιβλίο ήθελε να κατασχεθεί και όχι να περάσει ανενόχλητος τον τελωνειακό έλεγχο…Όσο παράξενο και εάν φαντάζει όμως, αυτή η υπόθεση αποτυχημένης λαθραίας εισαγωγής του βιβλίου στις ΗΠΑ είχε πολλαπλές θετικές συνέπειες: το «Οδυσσέας» αναγνωρίστηκε ως ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και ο συγγραφέας ως ένας εκ των κορυφαίων όλων των εποχών, «προκάλεσε» την έκδοση μιας δικαστικής απόφασης- σταθμού που βοήθησε στη μάχη κατά της λογοκρισίας και για άλλα κορυφαία έργα ενώ συνέβαλε στη δημιουργία ενός εκ των μεγαλύτερων -μέχρι και σήμερα- εκδοτικών οίκων, παγκοσμίως.

«Το πιο επικίνδυνο βιβλίο»

Το γιατί και πως εξηγούνται από τον συγγραφέα και ιστορικό της λογοτεχνίας, Kevin Birmingham στο «Πιο επικίνδυνο βιβλίο: Η μάχη για τον Οδυσσέα του James Joyce». 

Δηλαδή σε ένα βιβλίο, που γράφτηκε για το μυθιστόρημα του Ιρλανδού συγγραφέα και τις περιπέτειές τόσο του ίδιου όσο και του αριστουργήματός του, μέχρι να φτάσει να φιγουράρει στις λίστες με τα κορυφαία κλασικά αναγνώσματα που συστήνονται προς σε όλους τους λάτρεις της λογοτεχνίας αλλά και στους αρχάριους.

Αν και το βιβλίο δεν έχει ακόμη μεταφραστεί στα ελληνικά, αρκετά ενδιαφέρουσες πληροφορίες  για την «οδύσσεια» του κορυφαίου έργου του James Joyce βρίσκουμε σε σχετικό άρθρο του Lucas Adams το οποίο φιλοξενείται στην ιστοσελίδα mentalfloss.com.

O πολυμήχανος δημοσιογράφος και η λογοκρισία  

Ο Bennett Cerf  ήταν 35 ετών το 1933 και γόνος αστικής οικογένειας της Νέας Υόρκης. Είχε πάθος με τη λογοτεχνία και είχε εργαστεί ως δημοσιογράφος στη New York Herald Tribune. Με τα χρήματα που είχε κληρονομήσει αποφάσισε να επενδύσει σε έναν εκδοτικό οίκο και στη συνέχεια μαζί με τον παλιό συμφοιτητή του Donald Klopfer ίδρυσαν τον εκδοτικό οίκο Random House, που έμελλε να μετατραπεί σε μια εκδοτική αυτοκρατορία. Η έκδοση του «Οδυσσέα», στις ΗΠΑ αποτέλεσε για τον Cerf ένα προσωπικό στοίχημα ενώ ο τρόπος που κατάφερε να «ξεγελάσει» τις επιτροπές λογοκρισίας είναι ενδεικτικός όχι μόνο της ευρηματικότητάς τους αλλά και του χιούμορ του. 

Το έκδοση του «Οδυσσέας» είχε απαγορευθεί στις ΗΠΑ αλλά και σε άλλες χώρες-όπως η Βρετανία- καθώς, σύμφωνα και με τα λόγια της κριτικού λογοτεχνίας Shane Leslie «προσπαθεί να χλευάσει τα πιο ιερά θέματα και χαρακτήρες…που δεν είναι άλλα παρά η θρησκεία της Ευρώπης εδώ και περίπου 2000 χρόνια». Το βιβλίο είχε χαρακτηριστεί προσβλητικό και ο συγγραφές του ως ακραία παρακμιακός. 

Παρά τις απαγορεύσεις βέβαια, αντίγραφα του βιβλίου ή μέρη αυτού κυκλοφορούσαν λαθραία και συχνά κατάσχονταν στο Ταχυδρομείο ενώ όσοι τα διακινούσαν θησαυρίζουν σε βάρος πάντα του άτυχου James Joyce. 

Η συμφωνία με τον James Joyce

Ο Cerf άρχισε να ενδιαφέρεται για το βιβλίο, το 1932, όταν άκουσε ένα φίλο του δικηγόρο, τον Morris Ernst να εκφράζει τον αποτροπιασμό του για την απόφαση απαγόρευση της κυκλοφορίας του. Ο Ernst μάλιστα ήταν και μία από τις ηγετικές προσωπικότητες της Ένωσης Πολιτικών Ελευθεριών των ΗΠΑ και άνδρας με μεγάλη επιρροή. 

Λίγο καιρό αργότερα, ο Cerf πρότεινε στο δικηγόρο να του πληρώσει ο Random House όλα τα δικαστικά έξοδα και «πάνε» την υπόθεση στο δικαστήριο με στόχο να αρθεί η απαγόρευση. Η αμοιβή του Ernst θα ήταν ένα γενναιόδωρο ποσοστό επί των πωλήσεων που ήταν βέβαιο πως θα ήταν πολυάριθμες. 

Ο Ernst συμφώνησε και έτσι ο δαιμόνιος εκδότης μετέβη στο Παρίσι προκειμένου να συναντήσει τον συγγραφέα, James Joyce.

Για το ραντεβού είχε μεσολαβήσει μια ακόμη ατρόμητη εκδότης η Sylvia Beach του  οίκου Shakespeare and Co. η οποία είχε καταφέρει να εκδώσει το «Οδυσσέας» ήδη από το 1922. Ο Cerf εξασφάλισε τη συναίνεση του Joyce για την έκδοση του βιβλίου στις ΗΠΑ και έτσι ξεκίνησε και επίσημα ο αγώνας κατά τις λογοκρισίας. 

Η «παγίδα» του Cerf

Επιστρέφοντας στις ΗΠΑ άρχισε τις συζητήσεις με το δικηγόρο του για την τακτική που θα πρέπει να ακολουθήσουν. Το ενδεχόμενο θα εκδοθεί πρώτα το βιβλίο και μετά να δώσουν τη δικαστική μάχη είχε αποκλειστεί, καθώς ο εκδοτικός οίκος που ήταν ακόμη «μικρός» θα κινδύνευε να χρεοκοπήσει εάν τυχόν χανόταν η υπόθεση. 

Αντ’ αυτού λοιπόν ο Ernst πρότεινε πριν εκδοθεί το βιβλίο, να φροντίσουν να κατασχεθεί ένα αντίτυπο στα αμερικανικά τελωνεία και η υπόθεση να εισαχθεί αυτομάτως στο δικαστήριο.

Η διαφορά βέβαια με όλες τις άλλες αντίστοιχες υποθέσεις θα ήταν πως σε αυτό το αντίτυπο θα υπήρχε πλήθος θετικών κριτικών από κορυφαίες  προσωπικότητες της εποχής, όπως του ποιητή Ezra Pound και του Ford Madox Ford επίσης ποιητή και συγγραφέα. Η τελευταία «πινελιά» ήταν ο κατάλληλος δικαστής. Οι δύο άνδρες φρόντισαν ώστε η υπόθεση να «προσγειωθεί» στην έδρα ενός εραστή της λογοτεχνίας.

Η απόφαση - σταθμός

Η υπόθεση εισήχθη στο δικαστήριο το φθινόπωρο του 1933 και στην έδρα ήταν ο φιλότεχνός δικαστής Woolsey. Αν και παραδέχθηκε πως το «Οδυσσέας» είναι ένα ιδιαίτερο- για την εποχή του τουλάχιστον- ανάγνωσμα και χωρίς να παραγνωρίζει την κριτική που του είχε ασκηθεί, αποφάνθηκε σε κάθε περίπτωση πως είναι ένα έργο τέχνης στο οποίο ο ίδιος δεν διέκρινε καμία «χυδαιότητα». «Κάθε λέξη του βιβλίου συνεισφέρει σαν μια ψηφίδα σε ένα μωσαϊκό, προσθέτοντας μια λεπτομέρεια στην εικόνα που ο Joyce προσπαθεί να δομήσει για τους αναγνώστες του». Αναρωτήθηκε μάλιστα, γιατί θα πρέπει να απαγορευθεί στο σύνολο των Αμερικανών να διαβάσουν το βιβλίο. Για τον ίδιο δεν υπήρχε κανένας λόγος. Το βιβλίο «αποτελούσε μια ειλικρινή και σοβαρή προσπάθεια για τη δημιουργία μιας νέας λογοτεχνικής μεθόδου, για την παρατήρηση και την περιγραφή του ανθρώπινου είδους». 

Η απόφαση χαρακτηρίστηκε ως «ένα σοβαρό χτύπημα στη λογοκρισία», δημιουργώντας νομολογία και έπαιξε σημαντικό ρόλο και σε άλλες υποθέσεις όπως για το βιβλίο «Ο τροπικός του Καρκίνου» του Henry Miller αλλά και για το «Κραυγή» του Allen Ginsburg, τις δεκαετίες του ΄50 και του ’60. 

Ο  Cerf ξεκίνησε αμέσως την έκδοση του βιβλίου- στην οποία περιέλαβε το κείμενο της δικαστικής απόφασης- και ο θρίαμβος που ακολούθησε πλέον και σε επίπεδο πωλήσεων εκτόξευσε τον Random House στην κορυφή. Ειδική αναφορά στο «Οδυσσέας» υπάρχει και στην ιστοσελίδα του ενώ ο πολυμήχανος εκδότης δεν εγκατέλειψε ποτέ τη μάχη κατά της λογοκρισίας. 

Ο δε άτυχος και κατατρεγμένος James Joyce κατάφερε να επιτέλους να γευθεί τους καρπούς του έργου του. 

Διαθέσιμες πληροφορίες για τον James Joyce στις ιστοσελίδες: 
The James Joyce Center 
Gutenberg Project