Σκοτώνουν τα καΐκια και αφήνουν την Ελλάδα χωρίς ψυχή

Πού πας καραβάκι με τέτοιο καιρό; Μια παράδοση χιλιάδων ετών σβήνει στο όνομα μιας ευρωπαϊκής οδηγίας

«Καπετάν Αντρέα Ζέπο, χαίρομαι όταν σε βλέπω…» τραγουδούσε ο μεγάλος συνθέτης Γιάννης Παπαϊωάννου, γύρω στο 1945. Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί μια Ελλάδα χωρίς τα πανέμορφα καΐκια της; Ποιος δεν έχει ζωγραφίσει στα πρώτα του βήματα, ένα από δαύτα; Σε πόσες ελληνικές ταινίες δεν τα έχουμε θαυμάσει; Πόσες ιστορίες μας έχουν αφηγηθεί οι παππούδες μας; Και εντέλει, πόσα ταξίδια μακρινά σκαρώσανε, με τα αμπάρια τους γεμάτα με πρόσφυγες και κυνηγημένους πατριώτες; Το καΐκια είναι μια ζωντανή ύπαρξη, με περίοπτη θέση ανάμεσα στα θαλασσινά πλάσματα. Κι όμως, σήμερα, ένα παράπονο πλανιέται πάνω από τα τσακισμένα σκαριά τους. Γιατί τους στέρησαν το τελευταίο τους ταξίδι στη θάλασσα, εκεί όπου κάποτε άγγιζαν τα όρια του θανάτου με αξιοπρέπεια…


Με πένα το καΐκι και χαρτί τη θάλασσα, γράφτηκε ένας κόσμος γενναίος, με δικό του κώδικα συμπεριφοράς και δικιά του τιμή, ο κόσμος των καραβομαραγκών. Ένας κόσμος γαλουχημένος από την ελληνική παράδοση, βουτηγμένος στον μόχθο, με ροζιασμένα χέρια, αλλά γεμάτος από αγάπη και τιμή στην γυναίκα. Οι καραβομάστοροι αντιμετώπιζαν τις βάρκες τους σαν την αγαπημένη τους. Με τον ίδιο έρωτα σκάλιζαν την γοργόνα στην πλώρη και λουστράριζαν το τελειωμένο σκαρί, λίγο πριν γλιστρήσει για πάντα στο νερό. Ο θαυμασμός για τις γυναικείες καμπύλες, έδινε το σχήμα και την ομορφιά της νεράιδας που θαυμάζουμε στα έργα των χεριών τους. Η λατρεία στη γυναίκα και στη μάνα τούς έσπρωχνε να βάζουν την Παναγιά δίπλα στον Άι Νικόλα.

Μια παράδοση τριών χιλιετιών

Τα σημερινά καΐκια είναι οι κληρονόμοι μιας παράδοσης τριών χιλιετιών, γύρω από τη ναυπήγηση και το ταξίδι στο Αιγαίο. Από τα «ξύλινα τείχη» των αρχαίων και τα ξύλινα σκαριά της επανάστασης φτάνουμε στον 18ο αιώνα, έως και τις τρεις πρώτες δεκαετίες του 19ου, που ο ελληνικός εμπορικός στόλος κυριαρχεί στο Αιγαίο, ιδιαίτερα μετά τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή. Η δεύτερη περίοδος, μέχρι και την όγδοη δεκαετία του 19ου αιώνα, ήταν η ακμή της ναυπηγικής παραγωγής. Η Σύρος αναδεικνύεται σε ένα από τα πρώτα κέντρα κατασκευής πλοίων και προσελκύει φημισμένους καραβομαραγκούς από τη Χίο, τα Ψαρά, τις Κυδωνιές και τη Σμύρνη. Η τρίτη περίοδος, μέχρι και τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι η περίοδος του μαρασμού της κατασκευής ξύλινων πλοιαρίων. Το ξύλο δίνει τη θέση του σε υλικά που δεν έχουν την ομορφιά του αλλά είναι πιο ανθεκτικά, και νέα σκάφη με τεχνικό εξοπλισμό παίρνουν τη θέση των παλιών, μέχρι και σήμερα.

Ιερός ταρσανάς

Ο ταρσανάς ήταν ένας χώρος με τη δική του ιδιαίτερη γλώσσα. Ένα κομμάτι της τοπικής κοινωνίας, με τους καημούς του, τους πόνους του, το μεγαλείο του, τους εξευτελισμούς του, τις φοβέρες και τις χαρές του. Στον ταρσανά διδασκόταν η υπευθυνότητα του τεχνίτη. Γιατί οι καραβοτεχνίτες σήκωναν την ευθύνη της ζωής και του θανάτου, τη δοκιμασία της θάλασσας που περίμενε να κρίνει την αντοχή των σκαριών τους, περνώντας τα από σαράντα κύματα. Κάθε καραβομαραγκός έφτιαχνε μόνος του τα εργαλεία με τα οποία κατασκεύαζε τα πλεούμενά του. Το τρεχαντήρι και η υδραίικη σκούνα είναι οι δυο επικρατέστεροι τύποι ελληνικών ψαράδικων. Σε πολλούς ταρσανάδες, οι πρωτομάστορες μαραγκοί έφτιαχναν τα πλεούμενα, συνθέτοντας δυο ή περισσότερα σκαριά, τα λεγόμενα «μπάσταρδα». Για την κατασκευή του σκελετού του πλοίου χρησιμοποιούσαν δρυ και φτελιά. Για τα πετσώματα και το κατάστρωμα επέλεγαν μαλακότερα ξύλα, όπως το πεύκο και το κυπαρίσσι, από το οποίο έφτιαχναν επίσης και τα κατάρτια, λόγω του σχήματος του. Για να γίνει η λεκάνη ενός σκαριού στεγανή και ανθεκτική την άλειφαν με μείγμα από ρετσίνι, πίσσα και ζωικό λίπος. Για να εξασφαλίσουν την στεγανότητα του πλοιαρίου, τοποθετούσαν ένα ειδικό φιτίλι, το καννάβι, στους αρμούς του ξύλου. Η τεχνική αυτή ονομάζεται καλαφάτισμα και, μέχρι σήμερα, οι βιρτουόζοι τεχνίτες του είδους είναι δυσεύρετοι. Όταν ένα καΐκι έβγαινε στη στεριά για επισκευή, ο μάστορας έπρεπε να το καψαλίσει με τον μασαλά. Έδεναν δηλαδή σε ένα κοντάρι θυμάρι και έκαιγαν την επιφάνεια του ξύλου. Έτσι, το προστάτευαν από τους θαλάσσιους μικροοργανισμούς που το σάπιζαν. Οι αναποδιές για τους καραβομάστορες ήταν πολλές, όμως ποτέ κανείς δεν τόλμησε να ξεστομίσει το «άντε πνίξου», γιατί το θεωρούσαν τον χειρότερο οιωνό!

Ένας κόσμος γενναίος

1 από 8

Οι ταρσανάδες ήταν ένας χώρος ζωτικής σημασίας σε κάθε λιμάνι και σε κάθε ψαροχώρι, αφού έτρεφαν 200 με 300 οικογένειες. Ήταν η καραβάνα που έθρεψε τον κοσμάκη ως τη δεκαετία του 1960. Το καταφύγιο ενός εργατικού λαού, που συνέθετε μια αλυσίδα επαγγελμάτων με βασικές αλληλεξαρτήσεις. Υλοτόμοι, μουλαράδες, μπαλτατζήδες, καραβομαραγκοί, καραβοκύρηδες, καπεταναίοι, ψαράδες, καϊκτσήδες, καλφάδες, έμποροι. Αιώνες αυτός ο σύνδεσμος επαγγελμάτων χάριζε μια ζωτική κινητικότητα σε πολλά μέρη της χώρας, διαμορφώνοντας την ιδιαίτερη τοπική ιστορία και οικονομία. Και η στιγμή της καθέλκυσης του πλοίου ήταν η πιο λαμπρή στιγμή για όλους και πιο πολύ για τους μάστορες. Σαν να βάφτιζαν μωρό στην κολυμπήθρα. Αγιασμοί, ψαλμωδίες, γλέντια και χοροί, συνόδευαν κάθε βύθισμα στο νερό.

© Christian Stemper

1 από 5

Καράβι κάτω από μουριά αντέχει όσο και το δέντρο!
Από την Αίγινα στο Μόλυβο και από εκεί στο εργοστάσιο του Περάματος…

Στην Αίγινα λειτουργεί το καρνάγιο από το 1910. Τα εγγόνια του πρωτομάστορα, Γιάννη Ασπράκη, συνεχίζουν την παράδοση που έφερε ο ίδιος από την Σμύρνη. Στον Μόλυβο της Λέσβου, το «Μεγάλο Τσαμλίκι» όπως το έλεγαν στην τουρκοκρατία, τροφοδοτούσε με πεύκα όλα τα καρνάγια του νησιού. Μέχρι και τον 18ο αιώνα υπήρχαν στο νησί δυο μεγάλα ναυπηγεία κατασκευής εμπορικών και πολεμικών πλοίων. Στο Πέραμα, υπήρξαν οι περισσότεροι ταρσανάδες από οποιοδήποτε άλλο μέρος στην Ελλάδα. Οι δεκαετίες του ’50 και του ’60 ήταν, για όλο το Πέραμα, μια χρυσή εποχή. Πέρα από εμπορικά και αλιευτικά, άρχισαν να κτίζονται και σκάφη αναψυχής. Στη Σάμο, το πρώτο καρνάγιο λειτούργησε το 1720, με την κατασκευή ενός είδος ιστιοφόρου, στον Μαραθόκαμπο. Σήμερα, έχει απομείνει μόνο ένας και βρίσκεται στον κόλπο του Αγίου Ισίδωρου. Στις Σπέτσες, το πρώτο καρνάγιο, εμφανίστηκε περίπου τον 18ο αιώνα. Εκεί κατασκευάστηκαν οι μπρικογολέτες, πλοιάρια που χρησιμοποιήθηκαν από τον ελληνικό στόλο για την ανεξαρτησία της χώρας. Οι Σπέτσες αποτελούσαν το δεύτερο ναυπηγικό κέντρο της Ελλάδας, αφού εκεί κατασκευάστηκαν πάνω από 60 πλοία. Στη Σύμη, οι ταρσανάδες έφταναν τα 7 στρέμματα. Μέσα σε αυτήν την έκταση βρισκόταν και μια μεγάλη μουριά. Οι πρωτομάστορες του νησιού περηφανεύονταν ότι όποιος έφτιαχνε καράβι κάτω από τον ίσκιο της, θα άντεχε όσο και το δέντρο!

Ταρσανάδες

1 από 7

Η αρχή του τέλους

Η Ελλάδα, που υπήρξε η πρωτοπόρα ναυτική δύναμη στον στόλο των ξύλινων αλιευτικών σκαφών, έχει καταστρέψει τα τελευταία χρόνια περίπου 12.500 από τα 17.500 σκαριά. Βάσει κοινοτικής οδηγίας, η ΕΕ επιδοτεί την καταστροφή, και σκοτώνουν τα ελληνικά καΐκια με μπουλντόζες. Στόχος είναι ο έλεγχος της υπεραλίευσης, ο οποίος φυσικά δεν επιτυγχάνεται, καθώς η αλιεία συνεχίζεται με πλαστικά και φουσκωτά! Έτσι, καταστρέφονται τα παραδοσιακά σκαριά, σημαντικό μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, καθώς οι παλιοί τεχνίτες χάνονται σιγά σιγά και μαζί με εκείνους εξαφανίζεται η τέχνη τους. Ο «Ελληνικός Σύνδεσμος Παραδοσιακών Σκαφών», που ιδρύθηκε το 1999, έχει κάνει τεράστιο αγώνα για να αποτρέψει αυτή τη γενοκτονία των καϊκιών. Ο πρόεδρός του συνδέσμου, Νίκος Καβαλιέρος, έχει συγκεντρώσει όλα τα απαραίτητα έγγραφα και τις κοινοτικές διατάξεις που στην ουσία αφήνουν περιθώρια για τη σωτηρία τους, καθώς θα μπορούσαν να μείνουν στη θάλασσα, αλλάζοντας χρήση. «Η πολιτεία φέρει τεράστια ευθύνη, διότι η νομοθεσία θα μπορούσε να εφαρμοστεί διαφορετικά, αφού προβλέπεται το περιθώριο για εναλλακτική χρήση των παραδοσιακών σκαφών. Να αξιοποιηθούν τουριστικά ή ακόμα και να καταβυθιστούν για να φιλοξενήσουν πληθυσμούς ψαριών. Όμως, το κράτος κωφεύει στο έγκλημα», δηλώνει ο ίδιος. (Για περισσότερες πληροφορίες: www.traditionalboats.gr / 210 4282148).

1 από 8

της Μυρσίνης Γρηγόρης
Main photo: Στέλιος Κρητικάκης @Travel Book
αναδημοσίευση από http://www.ypaithros.gr

Γιάννης Μόραλης, Σχέδια 1934-1994

Λίγο πριν φύγει από τη ζωή, ο μεγάλος ζωγράφος αφηγήθηκε τις ιστορίες πίσω από κάποια εμβληματικά σχέδιά του. Αυτές έγιναν βιβλίο από τις εκδόσεις του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας.

 

Μαρία Ρουσσέν, 1942

40_51.jpg

Είχαμε βρει αυτό το ύφασμα με την πρώτη γυναίκα μου, τη Μαρία Ρουσσέν (μπαίνανε οι Γερμανοί το ’41, κι εμείς παντρευόμαστε!). Μ’ άρεσε και της είπα να φτιάξει ένα φουστάνι τέτοιο. Στο Παρίσι, θυμάμαι, είχα δει στο Musée Carnavalet, που έχει όλα τα σχετικά με την εποχή της Γαλλικής Επαναστάσεως, ζωγραφική και άλλα και συγχρόνως μόδα, τι φορούσαν τότε. Το θυμάμαι σαν τώρα… Είχε και κάτι κούκλες με τη γυναικεία μόδα, με τη ζώνη σε στιλ empire επάνω κτλ. Ήταν μια γραμμή κόκκινη μια άσπρη, και μ’ άρεσε τόσο πολύ που το είχα πάντα στο μυαλό μου. Τι ωραίο που είναι αυτό! Και το λέω της Μαρίας, και το έφτιασε.

Το φουστάνι αυτό υπάρχει και στο έργο «Προσωπογραφία Α.Μ.Δείτε το έργο εδώ» του 1947, με την Μπούμπα, τη δεύτερη γυναίκα μου, όρθια. Στην προσωπογραφία της Μπούμπας –μ’ άρεσε αυτό στη ραπτική– το έκανα κόντρα, ενώ εδώ, στο σχέδιο με τη Μαρία, δεν το έκανα κόντρα.

Προσχέδια για το έργο «Σύνθεση Α’, 1949», 1949

35_ergo.jpg

Με τη δεύτερη γυναίκα μου μείναμε πρώτα στη Νέα Κηφισιά. Κι εκεί δούλεψα πολύ. Μέναμε σ’ ένα μεγάλο σπίτι. Το έχω ζωγραφίσει κιόλας [«Το σπίτι μου», 1949]. Μοιάζει ωραίο νεοκλασικό αλλά δεν είναι. Είναι κάτι γαλλικά préfabriqués σπίτια, δηλαδή οι κύβοι υπήρχαν προκατασκευασμένοι κλπ. Στην banlieue έξω από το Παρίσι υπήρχαν τέτοια σπίτια. Λοιπόν εκεί έμενα νιόπαντρος. Από το παράθυρο του ατελιέ μου έβλεπα προς το Τατόι. Όταν έμπαινες μέσα, το χολ ήταν βαμμένο ένα πράσινο, με λάδι, λαδομπογιά, και κίτρινο στις πόρτες. Αλλά αυτό το είχα δει όνειρο ένα βράδυ, και το πρωί που ξύπνησα το σημείωσα αμέσως. Το γράφω από κάτω. Μ’ άρεσε έτσι: μια κοπέλα να κάθεται, η άλλη να μπαίνει μέσα. Κάτι μου ήρθε και το σημείωσα. Και μετά άρχισα αυτό πλέον να το ψάχνω. Το έκανα μετά με κόκκινο. Δεν μ’ άρεσε. Μετά βρήκα λύσεις ωραίες, αλλά είναι αυτό που λέμε πάντα και στη ζωγραφική όπως και σε άλλα πράγματα, η εγχείρισις επέτυχε, ο ασθενής απέθανε! Δηλαδή δεν έβρισκα κάτι να μου εκφράζει αυτό που αισθανόμουνα. Και αξίζει τον κόπο να δείτε το τελευταίο, το οριστικό. Πόσες δοκιμές είχα κάνει! Τα ενδιάμεσα είναι σπουδές, προετοιμασίες, που κατέληξαν στο οριστικό, μετά από δέκα χρόνια, το 1958 [«Σύνθεση Α’, 1949-1958Στο site της Εθνικής Πινακοθήκης»]. Σε όλα μου τα έργα, όπως και στις ξυλογραφίες της Ύδρας, το παράθυρο είναι το μαύρο, το χάος, το τίποτα. Και μετά έκανα πολλές μελέτες.

Σπουδή, 1960

75_ergo.jpg

Είναι σχέδια που κάνω και από τα οποία βγαίνουν έργα μετά. Αυτό το σχέδιο δεν έχει καμία σχέση με το έργο «Νέα ΓυναίκαΣτο site της Εθνικής Πινακοθήκης» του 1962. Εγώ το έκαμα, είναι η γραφή η ίδια, τα σχήματα, ναι. Αλλά δεν το έκανα επιτούτου. Μπορεί να το έκανα και μετά το έργο. Σπανίως συμβουλεύομαι το σχέδιο όταν το κάνω ζωγραφική, γιατί με μπερδεύει. Υπάρχει μέσα μου, το έχω σκεφτεί, αλλά δεν θέλω να το βλέπω. Γιατί σου αφαιρεί ένα ποσοστό αυτόματης γραφής, να το πούμε έτσι.

Μπορεί να είναι, να θεωρηθεί προσχέδιο ή ιδέα, αλλά όταν αρχίζω να δουλεύω ένα έργο δεν θέλω να το συμβουλεύομαι, να το βλέπω, γιατί υπάρχει μια αναστολή. Δηλαδή, αν το βλέπω απευθείας, μετά αντιγράφω και δεν πρέπει... Ο Θανάσης Απάρτης, που είχε μεγάλη πείρα, έλεγε: Μην κάνετε μικρότερα και μετά μεγάλα (υπερέβαλλε λίγο). Γιατί σου κόβει τη διάθεση του έργου του οριστικού που θα κάνεις. Τα σχήματα είναι τα ίδια.

Όταν έκανα ένα έργο, δεν είχα το σχέδιο μπροστά μου. Το είχα στο μυαλό μου. Ξεκαθάριζα. Όλα κατασταλάζουν μέσα σου και οι αφαιρέσεις γίνονται μέσα σου: τι κρατάς και τι δεν κρατάς. Είναι υλικό. Αλλά δεν το βλέπω πια το προσχέδιο όταν γίνεται το τελικό έργο. Δεν πρέπει… Γίνεται αντιγραφή. Πάντα διαφοροποιούμαι μετά.

Μεγάλη Πέμπτη, Αίγινα 1964

80_ergo.jpg

To αγαπώ πολύ αυτό. Σε μια εκκλησία ή σε ένα χώρο που έχει κι άλλα αντικείμενα, βλέπεις αυτά που γυαλίζουν, τα μπρούτζινα… Το πρόσωπο του παπά φαίνεται λιγότερο –το κερί, η φλόγα του κεριού, αυτά φαίνονται πρώτα. Ο παπάς που διαβάζει τα δώδεκα ευαγγέλια, το αναλόγιο, το κολάρο του παπά. Αυτά είναι αληθινά... Συγκινήσεις... Όταν, ας πούμε, εκείνη την εποχή, έμενα στο Ξενοδοχείο Ναυσικά, έπαιρνα το μπαστούνι μου (ωραία εποχή) και πήγαινα στον Άγιο Βασίλη. Έβλεπα, εν τω μεταξύ, τις παπαρούνες, τα άνθη, είχε ανοίξει η άνοιξη... Αισθανόμουν μια ευφορία... Ήταν μια ευτυχία. Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ πηγαίναμε και ακούγαμε τα δώδεκα ευαγγέλια, μετά τον Επιτάφιο. Ο έρωτας και ο θάνατος είναι μαζί την άνοιξη. Όλα αυτά είναι ένα. Το Πάσχα το δικό μας πουθενά δεν υπάρχει. Μόνο στην Ελλάδα μπορείς να το καταλάβεις. Επιτάφιος. Μεγάλη Παρασκευή το απόγευμα με τους Νικολάου και όλη την παρέα. Πηγαίναμε σε πέντε δέκα επιταφίους. Ήταν ωραίο, συγκινητικό...

Μελέτες για τα ζωγραφικά σχόλια στην έκδοση Ποιήματα του Γ. Σεφέρη (Ίκαρος, 1965), 1964

83.jpg

Ρε Μόραλη –έτσι με έλεγε ο Σεφέρης– εμένα δεν μου έχεις κάνει τίποτα, έχεις κάνει μόνο του Ελύτη. Τον έβλεπα στον Ίκαρο. Το είχα πει και του ίδιου του Σεφέρη, όπως και είναι η αλήθεια: δεν εικονογραφείς την ποίηση. Δηλαδή αυτό που έκανα είναι το εξής: αυτό που μου άφηνε το ποίημα του Σεφέρη διαβάζοντάς το, προσπαθούσα να το διατυπώσω με σχήματα, με χρώματα. Και βέβαια να αναφέρεται σε κάτι, γυναίκα αν είναι, τοπίο αν είναι.

Τελικά η απόφαση ήρθε ωραία, και αυτό μου άρεσε: ξαπλωμένος στην προβλήτα της Αίγινας, κάτω από το Ξενοδοχείο της Ξεφλούδα όπου μαζευόταν η παρέα. Ωραία μέρα, μπουνάτσα. Ανάσκελα, ξάπλα, χάζευα την Κολόνα. Μ’ έπαιρνε σχεδόν ο ύπνος. Κι εκεί μου ήρθε η ιδέα σχεδόν για όλα. Τα έκανα σχεδόν όλα σε δύο εβδομάδες. Στην Ξενοκράτους, δεν είχα ακόμα το ατελιέ μου. Τρέχοντας... Πριν αρχίσω την εικόνα, τα σχέδια, είχα πει να είναι δισέλιδα, να παρεμβάλλονται μεταξύ δύο συλλογών· δηλαδή, όποιος δεν του αρέσει, ας το βγάλει. Ένα πράγμα είχα σκεφτεί, πριν καν γίνει η εικονογράφηση, όταν σχεδίασα το δισέλιδο στο φύλλο: αριστερά να κυριαρχούν οι οριζόντιες και στο φύλλο δεξιά οι κατακόρυφες. Έτσι δεν κόβεται... Είναι μια γενική ιδέα...

Τα προσχέδια για τον Σεφέρη ήταν ξεκάθαρα μέσα μου, ενώ άλλα σχέδια ήταν θολά, κι απ’ αυτά έχω κάνει άλλα πράγματα μετά.

Για τα ποιήματα που είχε κάνει ο Σεφέρης στη Νότιο Αφρική, τον σκεφτόμουν που γύριζε, το ταξίδι. Να, και τώρα βλέπω κάποιον απέναντί μου αλλά βλέπω κι άλλα σχήματα, έχω την αίσθηση των σχημάτων αλλά το μάτι είναι φιξαρισμένο εκεί. Θυμάμαι, όταν ταξιδεύαμε από την Πρέβεζα (δύο τρία ταξίδια είχα κάνει) με τα πλοία της γραμμής εκείνης της εποχής, ωραία, γυαλισμένα, με τα μπρούτζινα κλπ., χάζευα, και μάλιστα μ’ άρεσε το καράβι μέσα. Το μάτι μου κόλλαγε σε κάτι απάνω στο ταβάνι. Και οι άνθρωποι υπήρχαν δίπλα. Δεν φιξάριζα όμως το μάτι μου σ’ αυτούς αλλά στις λεπτομέρειες. Το μάτι μου πήγαινε εδώ, πήγαινε εκεί... Είναι η αίσθηση αυτή. Ο καθένας βέβαια ας το δει όπως θέλει. Το ’χει πει κι ο Σεφέρης πολύ ωραία.

Όταν έκανα αυτά τα σχέδια για τον Σεφέρη, του είχαν αρέσει πολύ, και γι’ αυτό έγραψε και εκείνο το μικρό κείμενο.

Η «Στέρνα» [στο δεξί φύλλο, πάνω αριστερά] μου αρέσει πολύ. Εδώ αισθανόμουν και κάτι άλλο, είναι σαν να είναι πραγματικά μια στέρνα, ακούς ένα βοτσαλάκι που πέφτει και ακούς έναν ήχο περίεργο.

Ο διευθυντής του ΜΙΕΤ Διονύσης Καψάλης γράφει για τον Γιάννη Μόραλη

Πώς να μιλήσει κανείς για τον Μόραλη, έναν ζωγράφο που τα έργα του ανήκουν πια στον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο; θα χρειαζόταν πρώτα να γενεαλογήσει τη ματιά όλων μας πάνω στα πράγματα του κόσμου, ξεχωρίζοντας ό,τι κατάγεται από τον Μόραλη και οφείλεται σ’ αυτόν απ’ ό,τι ανήκει σε άλλους, Έλληνες και ξένους. Η πορεία του Μόραλη, από τα πρώτα έργα του, της Σχολής ακόμα, στα επιτύμβια της μέσης περιόδου και έπειτα στα πιο αφαιρετικά, πάντοτε ανθρωποκεντρικά και ανθρωπόληπτα, της μακράς και ευλογημένης ωριμότητάς του, μοιάζει να παρακολουθεί και τη δική μας ωρίμανση, μακάρι δε να συνοδεύσει και άλλες, μετά από μας, γενεές στη δική τους ωρίμανση. Από την πρώτη φορά που κρυφοκοιτάξαμε μια κοπέλα να λύνει το σανδάλι της (και «μας ήρθε ο κόσμος») ως την ύστερη αφαιρετική (καθότι οδηγημένη με σοφία στις απλές γραμμές της) εικόνα που φυλάμε ζηλότυπα στη μνήμη μας, ο τρόπος που αναπλάθουμε την ομορφιά μες στο μυαλό μας φέρνει ανεξίτηλο το ίχνος του Μόραλη, τη γραμμή του Μόραλη. Ο ζωγράφος αυτός γύμνασε την ευαισθησία μας, της έδωσε γλώσσα για να συνομιλεί, προικίζοντάς την με τις μορφές και τα χρώματα μιας Ελλάδας που όσο κι αν υποσχόταν, όπως έγραφε ο Σικελιανός, την άλλη Ελλάδα, του απάνω κόσμου, δεν έπαυε παρ’ όλα αυτά να μοιάζει εξωφρενικά με αυτόν εδώ τον τόπο, τον επίγειο και γήινο, αυτόν που τρέχαμε κάθε καλοκαίρι να τον βρούμε στα νησιά και τις θάλασσες της παιδικής μας ηλικίας –αυτόν που τόσο απερίσκεπτα συνεχίζουμε να μαγαρίζουμε, λες και ανήκει αποκλειστικά σ’ εμάς, στη δική μας βουλιμική εποχή. Έμοιαζε τόσο, που καμιά φορά ξεχνούσαμε να ξεχωρίσουμε το κάτω από το πάνω, το μέσα από το έξω, το εδώ από το εκεί, σαν να ’ταν όλα υπαίθρια γαλήνη, φως και ανεμπόδιστος θαλασσινός ορίζοντας, όπου «ο κόσμος ήταν εύκολος, ένας απλός παλμός».

Είπα, τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο· ας το συμπληρώσω: τον τρόπο που βλέπουμε, αντιλαμβανόμαστε και θαυμάζουμε τον κόσμο, όταν και όσο μπορούμε ακόμα να θαυμάζουμε. Αυτό το μάθημα του θαυμασμού το δεχόμαστε ευγνώμονες από τη ζωγραφική του Μόραλη, ένα μάθημα ηθικής απαλλαγμένο όμως από κάθε μορφής ηθικολογία, όπως δεχόμαστε ευγνώμονες να μαθητεύσουμε και στην ομόθυμη διδαχή του Ελύτη, του Σεφέρη, του Σολωμού: «δόξα ’χει η μαύρη πέτρα του και το ξερό χορτάρι». Δεν είναι εύκολος αυτός ο θαυμασμός, κάθε άλλο· και απατώνται όσοι νομίζουν ότι μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς προσωπικό κόστος, χωρίς αντίκρισμα πόνου, χωρίς σκιές ή σκοτάδια. Πόσο εύκολο, αλήθεια, για ορισμένους να καταγγείλουν την υποτιθέμενη κοινωνική αναλγησία μιας τέχνης γιατί ασχολείται αποκλειστικά με την ομορφιά όταν υπάρχει τόση ασχήμια, γύρω μας και μέσα μας. Αλλά χωρίς την αίσθηση της ομορφιάς πώς μπορεί κανείς να διεκδικήσει το δικαίωμά του στην ευδαιμονία; Δεν ξέρω αν υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που πιστεύουν ότι «η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο», όπως έγραφε κάποτε ο βασανισμένος Ντοστογιέφσκι. Είναι πράγματι πολύ αργά στον κόσμο για να ξανακερδίσουμε αυτήν την πίστη. Δεν είμαστε όμως λίγοι όσοι στα έργα του Μόραλη βλέπουμε μια τέχνη πεισματικά ανθρωποκεντρική και βαθιά αλληλέγγυη με τη λαχτάρα του ανθρώπου να αγγίξει κάποτε, έστω και στα όνειρα, και μέσα από τη συνείδηση του πόνου, της φθοράς και της θνητότητας, την ομορφιά της ζωής. Αυτός είναι ο δρόμος του Μόραλη, σαφής, ειλικρινής και ζωγραφικά άρτιος· υπάρχουν ασφαλώς και άλλοι, εξίσου έγκυροι, εξίσου αυθεντικοί. Ο καθένας είναι ελεύθερος να διαλέξει τον δικό του.

Αρνούμαστε κάποτε να δούμε και να δεχτούμε το απλούστερο (ίσως γιατί το απλούστερο είναι αποτέλεσμα μιας εξέλιξης τόσο σύνθετης και ποικιλόμορφης όσο η ζωή μας): εν προκειμένω, να δούμε τη ζωγραφική του Μόραλη σαν την καταγραφή μιας εμπειρίας (μιας ελληνικής εμπειρίας, θα έλεγα, αν δεν παραμόνευε ο κίνδυνος να παρεξηγηθώ), ώστε να μπορέσουμε έπειτα να μιλήσουμε με ακρίβεια για μια λυρική ζωγραφική όπως μιλάμε για μια λυρική ποίηση, δηλαδή μια τέχνη που έχει ως αφετηρία της την έκφραση προσωπικών (όχι κατανάγκη ατομικών) αισθημάτων. Αληθινός όσο και ακριβής, αρκεί να θελήσουμε να τον ακούσουμε, είναι ο λόγος του ίδιου του ζωγράφου: «Η δουλειά μου είναι κάτι σαν ημερολόγιο, που είναι βγαλμένο από τις συγκινήσεις, τις εντυπώσεις, τις αναμνήσεις και τις αναζητήσεις μιας ολόκληρης ζωής». Και πάλι: «Δεν καταλαβαίνω γιατί μερικοί μου λένε πως έχω αλλάξει. Εγώ νομίζω πως τη δουλειά μου μπορείς να τη διαβάσεις όπως ένα βιβλίο».

moralis_cover2.jpg

Το βιβλίο «Γιάννης Μόραλης, Σχέδια 1934-1994Στο site του ΜΙΕΤ» εκδόθηκε με την ευκαιρία της ομώνυμης έκθεσης που διοργάνωσε το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης σε συνεργασία με την γκαλερί Ζουμπουλάκη στον εκθεσιακό χώρο του Μεγάρου Εϋνάρδου από τις 16 Δεκεμβρίου 2008 έως 15 Φεβρουαρίου 2009.

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ https://insidestory.gr/article/giannis-moralis

"ΑΡΚΑΔΙΑ ΧΑΙΡΕ" ΣΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΑΙΓΙΝΑΣ (ΚΤΗΜΑ ΚΟΛΛΑΤΟΥ) ΏΡΑ ΠΡΟΒΟΛΗΣ 22.00

ΑΡΚΑΔΙΑ ΧΑΙΡΕ

του

Φιλιππου Κουτσαφτή

Μία περιπλάνηση στο χθες και στο σήμερα της Αρκαδίας, ενός τόπου γεμάτου μύθους και ιστορικές αναφορές.

Ο σκηνοθέτης θα παραστεί στην προβολή και συζήτηση.

"ΑΡΚΑΔΙΑ ΧΑΙΡΕ" ΣΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΑΙΓΙΝΑΣ (ΚΤΗΜΑ ΚΟΛΛΑΤΟΥ) ΏΡΑ ΠΡΟΒΟΛΗΣ 22.00

@Πυξίδα Πολιτισμού

ΚΑΝΑΤΑΔΕΣ ΚΑΙ ΚΑΝΑΤΑΔΙΚΑ

 Σήμερα Τετάρτη 17 Αυγούστου, στην φιλόξενη και δροσερή αυλή του Λαογραφικού Μουσείου, στις 9μμ.

Ομαδική έκθεση στο Ναύπλιο με θέμα τον Καποδίστρια

Ομαδική εικαστική έκθεση στην Αίθουσα της Δημοτικής Πινακοθήκης στο Βουλευτικό/Διοργάνωση: Δήμος Ναυπλιέων και Ναυπλιακό Ίδρυμα Ιωάννης Καποδίστριας/Επιμέλεια: Ίρις Κρητικού

Το Σάββατο 6 Αυγούστου 2016 στις 20.00 εγκαινιάζεται στην Αίθουσα της Δημοτικής Πινακοθήκης Ναυπλίου στο Βουλευτικό η ομαδική εικαστική έκθεση «Η περίπτωση Καποδίστρια» σε επιμέλεια της Ίριδας Κρητικού. Η έκθεση παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο πλαίσιο του εικαστικού προγράμματος του Fistiki Fest 2015 (29 Αυγούστου – 14 Σεπτεμβρίου 2015) στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο του Δήμου Αίγινας και αποτελεί ένα μικρό αφιέρωμα στο έργο, τους τόπους, τα γεγονότα και τις συναντήσεις στη ζωή του σπουδαίου Έλληνα πολιτικού Ιωάννη Καποδίστρια. Στη δεύτερη αυτή παρουσίασή της φιλοξενείται στο ιστορικό κτήριο του Βουλευτικού σε διοργάνωση του Δήμου Ναυπλιέων και του Ναυπλιακού Ιδρύματος Ιωάννης Καποδίστριας έως και την Κυριακή 2 Οκτωβρίου.

Στη συνέχεια η έκθεση θα μεταφερθεί τον Οκτώβριο στην Αθήνα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

Ο Κόμης Ιωάννης Καποδίστριας (Κέρκυρα, 10 Φεβρουαρίου 1776 – Ναύπλιο 9 Οκτωβρίου 1831), Έλληνας διπλωμάτης και πολιτικός, διετέλεσε πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας κατά τη μεταβατική περίοδο και ενώ τελούσε υπό την προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων, ενώ νωρίτερα υπήρξε υπουργός εξωτερικών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια με πολιτική παράδοση για αυτό και αναμείχθηκε με την πολιτική ήδη από το 1803, οπότε και διορίστηκε γραμματέας της επικράτειας της Ιονίου Πολιτείας. Με την κατάληψη των Επτανήσων από τους Γάλλους αποσύρθηκε και εντάχθηκε στη ρωσική διπλωματική υπηρεσία. Εκεί ανέλαβε σημαντικές θέσεις καταφέρνοντας να αναδειχθεί σε υπουργό εξωτερικών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας από το 1815 έως το 1822, οπότε και υποχρεώθηκε σε παραίτηση λόγω της επανάστασης του 1821. Στις 14 Απριλίου 1827 η Εθνική Συνέλευση της Τροιζήνας τον επέλεξε πρώτο κυβερνήτη της Ελλάδας, θέση από την οποία ήρθε σε τριβή με τους τοπικούς αξιωματούχους με αποτέλεσμα τη δολοφονία του στις 9 Οκτωβρίου 1831 στο Ναύπλιο από τον αδελφό και τον γιο του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, σε αντίποινα της φυλάκισης του τελευταίου. Η οικονομική κρίση και η απόρριψη των αγγλικών και γαλλικών οικονομικών προτάσεων εκ μέρους του, οδήγησαν τις δύο τελευταίες «προστάτιδες δυνάμεις» να οργανώσουν τη δολοφονία του ρωσόφιλου Καποδίστρια, χρησιμοποιώντας τους Υδραίους και τους Μανιάτες. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα έγγραφα του βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών, παραμένουν μέχρι σήμερα απόρρητα, διάρκεια που είναι ασυνήθιστα μεγάλη. Ως κυβερνήτης της Ελλάδας προώθησε σημαντικές μεταρρυθμίσεις για την ανόρθωση της κρατικής μηχανής, καθώς και για τη θέσπιση του νομικού πλαισίου της πολιτείας, απαραίτητου για την εγκαθίδρυση της τάξης. Επίσης, αναδιοργάνωσε τις ένοπλες δυνάμεις υπό ενιαία διοίκηση. Στην Αίγινα, τα περισσότερα από τα σημαντικότερα ιστορικά κτήρια του νησιού, όπως το Ορφανοτροφείο (πρώην φυλακές της Αίγινας), που ακόμη αισιοδοξούμε να μετατρέψουμε σε σημαντικό κέντρο πολιτισμού στο πλαίσιο ενός έργου που μένει ημιτελές, το Κυβερνείο και το Εϋνάρδειο (πρώτο αρχαιολογικό Μουσείο του νησιού), συνδέονται με εκείνον. Το στασίδι του στον μητροπολιτικό ναό του νησιού, παραμένει επίσης εκεί, ως ένας ελάχιστος φόρος τιμής και μνήμης.

Στην εικαστική περιήγηση στη ζωή και το έργο του Ιωάννη Καποδίστρια συμμετέχουν διακεκριμένοι αλλά και νέοι εικαστικοί, ζωγράφοι και γλύπτες. Μέσα από την έκθεση αναδεικνύονται, εκτός από το πορτραίτο του ίδιου του Καποδίστρια, άνθρωποι που συνάντησε, τόποι που διέσχισε καθώς και τα κτίρια που σφραγίστηκαν από την προσωπικότητά του, με έμφαση την Αίγινα καταρχήν αλλά και το Ναύπλιο και την Κέρκυρα (τόποι όπου υπάρχουν πολλά κτίρια που ιδρύθηκαν και λειτούργησαν εξαιτίας του, αλλά αυτή τη στιγμή καταρρέουν γιατί συνεχίζουμε να μη θυμόμαστε την ιστορία του τόπου μας). Στο προσεχές διάστημα η έκθεση θα μεταφερθεί με επιπλέον συμμετοχές καλλιτεχνών στην Αθήνα και το Ναύπλιο.

Συμμετέχουν:

Όλγα Αλεξοπούλου, Κώστας Ανανίδας, Νεκτάριος Αποσπόρης, Άννα Αχιλλέως, Αλέξης Βερούκας, Ειρήνη Βογιατζή, Μάριος Βουτσινάς, Μαίρη Γαλάνη-Κρητικού, Ανδρέας Γεωργιάδης, Γιάννης Δέδες, Δικαία Δεσποτάκη, Φραγκίσκος Δουκάκης, Ειρήνη Ηλιοπούλου, Μηνάς Καμπιτάκης, Βούλα Καραμπατζάκη,  Εύα Κουτσούκου, Δημήτρης Κρέτσης, Αλέξανδρος Μαγκανιώτης, Μιχάλης Μαδένης, Νεκτάριος Μαμάης, Παναγιώτης Μαρίνης, Αλίνα Μάτσα, Βαρβάρα Μαυρακάκη, Τίμος Μπατινάκης, Γιάννης Μπεκιάρης, Χαρίτων Μπεκιάρης, Παναγιώτης Μπελντέκος, Γεωργία Μπλιάτσου, Γεύσω Παπαδάκη, Παναγιώτης Πασάντας, Βασίλης Πέρρος, Μιλτιάδης Πεταλάς, Στέλιος Πετρουλάκης, Βασιλική Σαγκιώτη, Γιώργος Σαλταφέρος, Δημήτρης Σαρασίτης, Δημήτρης Σκουρογιάννης, Αντώνης Στάβερης, Μαρίνα Στελλάτου, Γιώργος Ταξίδης, Πραξιτέλης Τζανουλίνος, Κατερίνα Τσεμπελή, Πάβλος Χαμπίδης & Αθηνά Χατζή

Παρουσιάζεται επίσης η προτομή του Ιωάννη Καποδίστρια από τον Γιάννη Παππά, μια ευγενική παραχώρηση του Αλέκου Παππά από το Μουσείο Γιάννη Παππά (παράρτημα του Μουσείου Μπενάκη).

ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟ – ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΝΑΥΠΛΙΟΥ
Εθνικής Αντιστάσεως και Σταϊκοπούλου 12 (πίσω από την πλατεία Συντάγματος)

Τηλ. 2752027096
Ώρες λειτουργίας: Τρίτη-Σάββατο 10:00 – 14:00 & 19:30 – 21:30

 αναδημοσίευση από www.globalview.gr

ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ ΣΤΟΝ ΠΥΡΓΟ ΤΟΥ ΜΑΡΚΕΛΛΟΥ

Έκθεση
«Συνομιλίες»
Φωτογραφία, εικαστικά, ποιητική installation
Η Αίγινα υπήρξε ο τόπος των εφηβικών τους αναζητήσεων και περιπετειών. Φίλοι ακόμα μεταξύ τους επιστρέφουν ξανά στο νησί τους προερχόμενοι από διαφορετικές πορείες ο καθένας. Η Χριστίνα Κολαϊτη (φωτογραφία), ο Ηλίας Καπάνταης (εικαστικά) και η Πατρίτσια Κολαϊτη (ποίηση, performance) σε μία καλλιτεχνική πενταήμερη συνύπαρξη. ...
Το κέντρο της ματιάς τους ο άνθρωπος σε σχέση με τους άλλους αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό. Πανιά, χαρτιά, μελάνια, χρώματα, ηχογραφήσεις, τρόποι ομιλίας που συνθέτουν μία μεταφορική συνομιλία όχι μόνο εξ αιτίας της συγγένειας των τεχνών αλλά και της σχέσης μεταξύ των δημιουργών.

Χριστίνα Κολαϊτη
Τίτλος: Mal de Debarquement (Ναυτία)
Mal de Debarquement, σε Ελληνική μετάφραση Ναυτία - της αποβίβασης, της πλεύσης ή της προσγείωσης- θέτει το concept μιας σειράς πορτραίτων εμπνευσμένων από τα προσωπικά ταξίδια των αναπαριστώμενων. Το φωτογραφικό αυτό ταξίδι παραθέτει μια μεταφορική προσέγγιση της ναυτίας του εαυτού βασισμένο στην θεωρία της φωτογραφικής επανιστόρησης η οποία δημιουργήθηκε μέσα από τη διδακτορική σπουδή της δημιουργού. Σε χειμωνιάτικα και καλοκαιρινά θαλασσινά τοπία της Βρετανίας και της Ελλάδας ή αυτά μιας μόνο θάλασσας, οι πρωταγωνιστές, μέσα από μια παραστατική προσέγγιση της προσωπικότητας, μας αφηγούνται τα ιδιωτικά ταξίδια τους ή και μόνο αυτό της δημιουργού.
Ηλίας Καπάνταης
Τίτλος: Έσω(-στροφή)
Γυρισμένα σώματα, προσανατολισμένα σε σκέψεις χωρίς καμιά οπτική επικοινωνία με τον κόσμο. Σκέψεις που περιστρέφονται σαν πλανήτες, γύρω από τον εαυτό τους,σε προκαθορισμένη τροχιά ή σε ελεύθερη, έτοιμες να συγκρουστούν, όλες τους όμως κρυφές, μυστηριακές, άγνωστες. Σκεπτόμενα σώματα, κλειστές πόρτες, με μία εικαστική τεχνοτροπία που επιτρέπει διπλή θέαση του ίδιου έργου έχοντας όμως το ίδιο αποτέλεσμα, ΄κλειστά σώματα΄. Μία αναφορά στη μοναξιά, στην έλλειψη επικοινωνίας αλλά και στο αθέατο, το μύχιο και το ρίσκο του κινδύνου της γνώσης. Ένας πρώτος εικαστικός ύμνος του δημιουργού στον ΄Κυανοπώγωνα΄ (όπερα του Bella Bartok σε libretto του Bela Balazs).
Πατρίτσια Κολαϊτη
Τίτλος: Μολυβένιο Στρατιωτάκι
Πέτρα ή απολιθωμένο δέντρο.
Όταν ήταν παιδί, με την αδερφή της είχαν νοσοκομείο μικρών ζώων.
Για χρόνια, διετέλεσε νούμερο σε περιοδεύοντα θίασο: έκανε το 'Μεγάλο Αστείο'.
Ανάμεσα σε στρατιωτικά παραγγέλματα θα κάνει ασκήσεις πείνας
ή θα σας αφηγηθεί την ιστορία της.
(Το ΜΟΛΥΒΕΝΙΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΑΚΙ σε Live performance τη βραδιά των εγκαινίων από 21.30-22.00. Tις λοιπές μέρες της έκθεσης σε ηχητική installation.)
Διάρκεια Έκθεσης: 5 - 9 Αυγούστου 2016
Πύργος Μαρκέλλου, Αίγινα
Εγκαίνια: Παρασκευή 5 Αυγούστου ώρα 20:30μμ
Ώρες λειτουργίας έκθεσης : 10:00πμ – 13:00μμ
19:00μμ – 22:00μμ