Arts&Antiques CCR: Νίκος Αλεξίου,"Ένα τέλος – Μια αρχή", video projec...

Arts&Antiques CCR: Νίκος Αλεξίου,"Ένα τέλος – Μια αρχή", video projec...: 23 Σεπτεμβρίου – 3 Οκτωβρίου 2016 Προβολή: 8.30 έως 11.30 μ.μ. Πλατεία Κοτζιά Επιμέλεια: Εθνική Τράπεζα : Δρ Όλγα Μεντζαφού Με τ...

Ίδρυμα Γ. Ζογγολόπουλου – *νέος κύκλος σεμιναρίων ιστορίας της τέχνης

                  

Σεμινάρια Ιστορίας της Τέχνης

Νέος κύκλος σεμιναρίων Ιστορίας της Τέχνης πρόκειται να ξεκινήσει στο Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου στο πλαίσιο των στόχων του για τη διάδοση των Καλών Τεχνών.
Ο νέος κύκλος, που αρχίζει στις 5 Οκτωβρίου και θα ολοκληρωθεί στις 14 Δεκεμβρίου, περιλαμβάνει 6 σεμινάρια τα οποία έχουν σημείο αναφοράς πτυχές του έργου μεγάλων Ελλήνων δασκάλων του 20ού αιώνα: Γύζης, Μακρής, Γαλάνης, Μόραλης και Τσαρούχης.

Διάρκεια σεμιναρίων:
5 Οκτωβρίου - 14 Δεκεμβρίου 2016
Οι συναντήσεις θα πραγματοποιούνται ανά 15 μέρες, κάθε Τετάρτη απόγευμα (5/10, 19/10, 2/11, 16/11, 30/11 και 14/12/2016) και ώρες 19:00-21:00

Συμμετοχή:
Κύκλος 6 σεμιναρίων 50 € - φοιτητές, άνεργοι και οι άνω των 65 ετών 30 €
Μεμονωμένο σεμινάριο 10 € - φοιτητές, άνεργοι και οι άνω των 65 ετών 6 €
Αριθμός συμμετεχόντων: 25
Παρέχεται βεβαίωση παρακολούθησης.

Εγγραφές & πληροφορίες:
Ηλεκτρονικά: info@zongolopoulos.gr ή https://www.eventbrite.com/e/-2016-tickets-27752400176
Τηλεφωνικά: 210-6712210, 210-6725879
Συντονισμός - Επιστημονικός υπεύθυνος: Αλέξανδρος Τενεκετζής, Ιστορικός Τέχνης.

Το πρόγραμμα των σεμιναρίων αναλυτικότερα:

Σεμινάριο 1ο

5 Οκτωβρίου 2016

Ο συγχρονισμός της Νεοελληνικής Τέχνης με τα κεντροευρωπαϊκά ρεύματα: η περίπτωση του Νικόλαου Γύζη

Στην ομιλία θα εξεταστεί η συμβολή του Νικόλαου Γύζη στη διαμόρφωση της νεοελληνικής τέχνης με γνώμονα τις εξελίξεις στη διεθνή ευρωπαϊκή σκηνή και ιδιαίτερα στο Μόναχο στο γύρισμα του 19ου προς τον 20ό αιώνα.

Εισηγητής: Σπύρος Πετριτάκης
Ο Σπύρος Πετριτάκης σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και έκανε μεταπτυχιακό στην Ιστορία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Εκπονεί τη διδακτορική του διατριβή στο ίδιο πανεπιστήμιο ενώ για τη διεξαγωγή της έρευνας διαμένει μόνιμα στο Βερολίνο.

Σεμινάριο 2ο

19 Οκτωβρίου 2016

Η Ελληνική Τέχνη των αρχών του 20^ου αιώνα και η σύνδεση με τα διεθνή κινήματα
Έχοντας ήδη έναν σχεδόν αιώνα παράδοσης, η Νεοελληνική Τέχνη και οι κύριοι εκπρόσωποί της, μετά τη μεγάλη επιρροή από τη Σχολή του Μονάχου, αρχίζουν και στρέφουν το βλέμμα τους και προς άλλες κατευθύνσεις ανοίγοντας ουσιαστικά το δρόμο προς έναν ελληνικό μοντερνισμό. Στην παρούσα ανακοίνωση θα εξεταστούν οι πολλαπλές σχέσεις των Ελλήνων καλλιτεχνών (Παρθένης, Γκίκας, Τσαρούχης, Μαλέας, Μόραλης, Μπουζιάνης, Γουναρόπουλος κ.α.) με τα κύρια ευρωπαϊκά καλλιτεχνικά ρεύματα, αναδεικνύοντας την αντιπροσωπευτικότητα των τελευταίων στην καλλιτεχνική σκηνή μέχρι και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά και τη σχέση κέντρου και περιφέρειας που αναπτύσσεται την ίδια στιγμή.

Εισηγητής: Αλέξανδρος Τενεκετζής
Ο Αλέξανδρος Τενεκετζής είναι ιστορικός τέχνης, διδάκτορας του Πανεπιστημίου Κρήτης, μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης και της Ένωσης Ελλήνων Τεχνοκριτικών (AICA). Είναι συνεργάτης της εταιρείας διαχείρισης ψηφιακού πολιτισμού, PostScriptum, ενώ υπήρξε επίσης επί σειρά ετών υπότροφος-ερευνητής στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών – Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας. Στα τρέχοντα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εντάσσεται η ιστορία της γλυπτικής του 20ού αι., της δημόσιας τέχνης, της δημόσιας μνήμης, καθώς και η ιστορία και η πολιτική των θεσμών της τέχνης, όπως μουσεία, εκθέσεις, συνέδρια Ιστορία της Τέχνης, σχολές Καλών Τεχνών και σχολές επιστημών των Τεχνών, για τα οποία έχει πλήθος δημοσιεύσεων.

Σεμινάριο 3ο
2 Νοεμβρίου 2016

Μέμος Μακρής: Αθήνα, Παρίσι, Βουδαπέστη και πάλι Αθήνα
Ο Αγαμέμνων (Μέμος) Μακρής (Πάτρα, 1913-Αθήνα 1995) υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους γλύπτες του β΄ μισού του 20ού αιώνα. Η καλλιτεχνική δημιουργία του θα μπορούσε να χωριστεί σε τρεις μεγάλες περιόδους: η πρώτη ξεκινά από τη στιγμή που μπαίνει στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (1935) και τελειώνει το 1950, οπότε εγκαθίσταται στη Βουδαπέστη διωγμένος από τη Γαλλία, όπου σπούδαζε με υποτροφία από το 1945. Η δεύτερη, μεγαλύτερη και σημαντικότερη περίοδος (1950-1978) είναι εκείνη της Ουγγαρίας. Ο Μακρής έζησε εξόριστος στη μεταπολεμική Ουγγαρία, σε μια περίοδο κατά την οποία η ανατολικοευρωπαϊκή χώρα αποτελούσε αναπόσπαστο τμήμα του Ανατολικού Μπλοκ. Το όραμα του σοσιαλισμού, διεθνές, πανανθρώπινο, χωρίς να γνωρίζει σύνορα και πατρίδες, έγινε για τον Μακρή μια γλώσσα καλλιτεχνική, με γνώμονα και μοναδικό θέμα τον άνθρωπο, ενώ μια σειρά από μνημεία-δημόσιες αναθέσεις τον κατατάσσουν μεταξύ των πιο σημαντικών φωνών της σοσιαλιστικής ουγγρικής τέχνης: το Μνημείο Μαουτχάουζεν [1959-62] στην Αυστρία, το Μνημείο των Ούγγρων Εθελοντών της Διεθνούς Ταξιαρχίας [1969-70] στη Βουδαπέστη, το Μνημείο της Απελευθέρωσης [1974-75] στην πόλη Πετς, είναι μερικά από αυτά. Την τρίτη και τελευταία περίοδο αποτελούν τα χρόνια του επαναπατρισμού (1978-1993). Με την αναδρομική του έκθεση στην Πινακοθήκη το 1979, ο Μακρής επανασυνδέεται με το ελληνικό κοινό, ενώ μέσα στα επόμενα χρόνια, αναλαμβάνει στην Ελλάδα μια σειρά από μνημεία-ηρώα, που δείχνουν την πολυπόθητη από τον ίδιο αναγνώρισή του στην πατρίδα [ανδριάντες Ρήγα Φεραίου (1987) στον Βόλο, του Εμμανουήλ Παπά (1989) στη Θεσσαλονίκη κ.ά.].

Εισηγητής: Σπύρος Μοσχονάς
Ο Σπύρος Μοσχονάς είναι διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η διδακτορική του διατριβή έχει τίτλο «Καλλιτεχνικά σωματεία και ομάδες τέχνης στην Ελλάδα κατά το α΄ μισό του 20ού αιώνα: η σημασία και η προσφορά τους» (Αθήνα 2010). Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζουν στη νεοελληνική εκκλησιαστική τέχνη, σε ζητήματα τέχνης και αγοράς και στις σχέσεις Κράτους - εικαστικών καλλιτεχνών. Έχει συνεργαστεί με διάφορους φορείς (Τράπεζα της Ελλάδος, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, Τράπεζα Πειραιώς, Πανεπιστήμιο Αθηνών κ.ά.) στην καταγραφή και μελέτη συλλογών έργων τέχνης, καθώς και με διάφορα Μουσεία και Πινακοθήκες (Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά κ.ά.) στη διοργάνωση εκθέσεων.

Σεμινάριο 4ο
16 Νοεμβρίου 2016

Ο χαράκτης Γαλάνης και προβλήματα πηγών γύρω από το έργο του
Στην παρούσα ομιλία θα παρουσιαστούν πτυχές του έργου του γαλλοτραφή Έλληνα χαράκτη, μέσα κυρίως από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο σημερινός ερευνητής αναφορικά με την προσβασιμότητα και το είδος των πηγών που έχει στη διάθεσή του τόσο στην Αθήνα όσο και στο Παρίσι.

Εισηγητής: Άγγελος Δρακογιώργος
Ο Άγγελος Δρακογιώργος είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστήμιου της Βουργουνδίας (Université de Bourgogne), ενώ έχει κάνει το μεταπτυχιακό του στο Université Paris 8 Vincennes-Saint-Denis, Esthétique et Histoire des Arts Plastiques · Master d'Arts contemporains et des nouveaux medias. Το έργο του Δημήτρη Γαλάνη αποτελεί ένα από τα κύρια ερευνητικά του ενδιαφέροντα.

Σεμινάριο 5ο
30 Νοεμβρίου 2016

Γιάννης Μόραλης, Η Μπιενάλε του 1958 και η στροφή στην αφαίρεση
Στην 29η Μπιενάλε της Βενετίας, με επίτροπο τον Τώνη Σπητέρη, η Ελλάδα εκπροσωπήθηκε από τον Γιάννη Μόραλη, τον Γιάννη Τσαρούχη και τον γλύπτη Αντώνη Σώχο. Μέχρι τότε η ζωγραφική του Μόραλη παραμένει ανθρωποκεντρική, συνεχίζοντας να αγωνιά για την αρτιότητα του παραγόμενου αποτελέσματος, επιμένοντας ωστόσο να πειραματίζεται με τρόπο γόνιμο με τους όρους της συνάντησης των επιχειρούμενων αναφορών στο παρελθόν με τις πρόσφατες καλλιτεχνικές κατακτήσεις. Η εμπειρία πάντως της Μπιενάλε φαίνεται να σηματοδοτεί τις νέες μορφικές αναζητήσεις του και το πέρασμα από την παραστατική τέχνη στην αφαίρεση, τη διαδικασία και τα αποτελέσματα των οποίων θα προσεγγίσουμε στην παρούσα ομιλία.

Εισηγήτρια: Άννυ Μάλαμα
Η Άννυ Μάλαμα είναι επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλέξανδρου Σούτζου. Επίσης, συνεργάζεται με το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο στο πλαίσιο του προγράμματος σπουδών «Ευρωπαϊκός Πολιτισμός» (θεματική ενότητα ΕΠΟ 20: Ιστορία των τεχνών στην Ευρώπη). Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα αφορούν στις ιδιαιτερότητες της νεοτερικότητας, τις εκφάνσεις του μοντερνισμού και τους όρους που συγκροτούν το καλλιτεχνικό πεδίο στην Ελλάδα. Έχει πτυχίο Αρχαιολογίας (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), μεταπυχιακό (ΜΑ) στην Ιστορία της τέχνης (Α.Π.Θ.) και στην Πολιτισμική ιστορία (DEA, Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, με υποτροφία του Ιδρύματος Μιχελή) και διδακτορικό στην Ιστορία της τέχνης (Α.Π.Θ.). Επίσης, έχει παρακολουθήσει και αποφοιτήσει από το σεμινάριο μεταπτυχιακής επιμόρφωσης του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, σχετικά με την ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση ενηλίκων.

Σεμινάριο 6ο
14 Δεκεμβρίου 2016

"Ήταν κάποτε ένα παιδί που λάτρευε το θέατρο...": ζητήματα έμφυλης ταυτότητας στο θεατρικό έργο του Γιάννη Τσαρούχη
Το ζωγραφικό έργο του Γιάννη Τσαρούχη έχει γίνει αντικείμενο μελέτης εδώ και πολλές δεκαετίες, με ποικίλες προσεγγίσεις. Εκτός όμως από τη ζωγραφική, κυρίαρχη δραστηριότητα στο έργο του είναι και το θέατρο, όχι μόνο ως φιλοτέχνηση σκηνικών και κοστουμιών, αλλά κυρίως ως ένας άλλος τρόπος θέασης του κόσμου. Στην παρούσα διάλεξη θα επιχειρηθεί να εξεταστεί το θεατρικό έργο του Τσαρούχη με άξονα τη διαμόρφωση της έμφυλης ταυτότητας και την έκφρασή της μέσα από το σύνολο της ενασχόλησής του με το θέατρο, που περιλαμβάνει τη φιλοτέχνηση σκηνικών και κοστουμιών, τη μελέτη και τις προτάσεις για χορογραφίες, τη μετάφραση και τη σκηνοθεσία παραστάσεων, με έμφαση στο αρχαίο δράμα.

Εισηγήτρια: Άνη Κοντογιώργη
Η Άνη Κοντογιώργη εργάζεται ως ιστορικός τέχνης - επιμελήτρια στη Διεύθυνση Νεότερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού από το 2005. Σπούδασε Αρχαιολογία και Ιστορία της Τέχνης στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Πτυχίο Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας 1993, Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης στην Ιστορία της Τέχνης, 1998, Διδακτορικό Δίπλωμα 2006) και Θεατρολογία (Πτυχίο Τμήματος Θεάτρου 2013) Η διδακτορική της διατριβή πραγματεύεται τη σκηνογραφία της αρχαίας τραγωδίας στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο. Έχει εκδώσει μονογραφία με τίτλο «Η Σκηνογραφία του Ελληνικού Θεάτρου 1930-1960» και δημοσιεύει άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους με θέματα σχετικά με την ελληνική τέχνη του 20ού αιώνα. Διδάσκει στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, ως μέλος ΣΕΠ.

Καλλιτεχνώ ...μακριά από το σπίτι μου!...Για μια μέρα!

Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Άη Στράτη Αγ. Ασωμάτων 31, 105 53, Κεραμεικός ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ   Το Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Άη Στράτη διοργανώνει το Σάββατο 1η Οκτωβρίου, και ώρα 17.00-21.00, δωρεάν μέρα ανοιχτή στο κοινό με πλούσιες εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές δράσεις. 17.00-18.00 Γνωριμία με τη Χαρακτική (για ενήλικες) Ένα βιωματικό εργαστήρι για την τέχνη της Χαρακτικής, που γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη στους τόπους εξορίας. 18.00-19.00 Παιδική Δραστηριότητα Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο "Καλλιτεχνώ ...μακριά από το σπίτι μου!" απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 5-12 ετών. Αντικείμενα καθημερινής διαβίωσης, χειροτεχνήματα και έργα τέχνης παρουσιάζουν την έννοια της διαφορετικότητας και της εξορίας με τον πιο δημιουργικό τρόπο: τις μορφές τέχνης. 19.00-20.00 Διαδραστικές Ξεναγήσεις 20.00-21.00 Προβολή Ταινίας Προβολή της ταινίας «Το Πέτρινο Λουλούδι» του Aleksandr Ptushko, βραβευμένη από το Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών το 1946 (διάρκεια 78') «Ο Ντανίλο, που δεν τον αφήνει η ανάμνηση του Πέτρινου Λουλουδιού, ο Στέφανος, που η κυρά του Χάλκινου Βουνού του ανέθεσε μία δύσκολη αποστολή, ο Φέντια, ο νεαρός χρυσοθήρας, που τον μάγεψε η Μικρή Φλόγα, και άλλοι, όλοι ζούνε παράξενες και γοητευτικές περιπέτειες». Ελάτε σε μια γιορτή της πολυπολιτισμικότητας και σεβασμού στη διαφορετικότητα. Σας περιμένουμε με την υπόσχεση ότι θα βιώσουμε μία μοναδική εμπειρία! Η είσοδος στις εκδηλώσεις θα είναι ελεύθερη αλλά λόγω περιορισμένων θέσεων παρακαλούμε για έγκαιρη κράτηση.

Οργάνωση-Επιμέλεια: εταιρεία πολιτισμού πeripatos  Πληροφορίες – Κρατήσεις Sites: www.exile-museum.gr , www.peripatos.net , mail: info@peripatos.net Tηλ. επικοινωνίας: 694.85.15.453, 697.30.65.966, 210.32.13.488 Χορηγοί Επικοινωνίας

L'ICOMOS lance sa banque d'images collaborative ! - International Council on Monuments and Sites

L'ICOMOS lance sa banque d'images collaborative ! - International Council on Monuments and Sites

Η ρωσική επανάσταση του χρώματος

Η νέα... φωνή που έδωσε το χρώμα στο κίνημα της Ρωσικής Πρωτοπορίας και ο νέος ρόλος που απέκτησε η παλέτα των χρωμάτων για τους καλλιτέχνες παρουσιάζονται μέσα από την έκθεση «Η επανάσταση του χρώματος», με 100 επιλεγμένα έργα ζωγραφικής και σχέδια από τη Συλλογή Κωστάκη, που ανήκει στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης.                             

• 0

  Mail

ΕΘΝΟΣ, 9:59, 13/9

Πίνακας του Μιχαήλ Λαριόνοφ, «Χωρίς τίτλο», του 1900, γκουάς και μπρουντζόχρωμα σε χαρτί

Η έκθεση φιλοξενείται έως τις 5 Νοεμβρίου στους δύο ορόφους της Μονής Λαζαριστών και αποτελεί παραγωγή του Κ.Μ.Σ.Τ.
Εκτός από θεμελιώδες μέσο της ζωγραφικής, το χρώμα υπήρξε ανέκαθεν αντικείμενο μελέτης και πειραματισμών για τους καλλιτέχνες. Ειδικότερα στα χρόνια της Ρωσικής Πρωτοπορίας συντελέστηκε μία ακόμη... επανάσταση, αυτή του χρώματος, καθώς οι Ρώσοι καλλιτέχνες στις αρχές του 20ού αιώνα έως τη δεκαετία του 1930 και την επιβολή του σοσιαλιστικού ρεαλισμού πέρασαν τις νέες φόρμες τους μέσα από παλέτες, έδωσαν στο χρώμα νέα... φωνή και ρόλους.
Οπως αναφέρει η ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια της Συλλογής Κωστάκη, Αγγελική Χαριστού, η ιστορία του χρώματος στη Ρωσική Πρωτοπορία αφηγείται τις καταβολές, τις καταιγιστικές μεταλλαγές, τον συλλογικό χαρακτήρα και τη ριζοσπαστική διάσταση μιας δριμύτατης καλλιτεχνικής κίνησης, που άλλαξε τους όρους και τον ρόλο της τέχνης στην κοινωνική και πνευματική ζωή.

Από την επιρροή του Δυτικού Μοντερνισμού έως τη δημιουργία μιας νέας, εικονοκλαστικής γλώσσας από τους Ρώσους Κυβοφουτουριστές ποιητές και εικαστικούς, από τη βυζαντινή παράδοση έως την απομόνωση του χρώματος ως μόνου κυρίαρχου εκφραστικού μέσου από τους Σουπρεματιστές και από τον ιδεολογικό ενθουσιασμό της Επανάστασης του 1917 στην υλιστική χρήση του χρώματος ως βιομηχανικού στοιχείου στην εποχή της ΝΕΠ, το χρώμα επηρέασε ρεύματα και καλλιτέχνες και ανέδειξε σπουδαία έργα που χωρίς αυτό δεν θα ήταν τόσο σημαντικά ή είχαν το χρώμα ως αφετηρία της έμπνευσης.
Στην έκθεση παρουσιάζονται πάνω από 100 έργα ζωγραφικής και σχέδια από καλλιτέχνες της περιόδου της Ρωσικής Πρωτοπορίας, μεταξύ των οποίων οι Μιχαήλ Λαριόνοφ, Αλεξάντρ Ροτσένκο, Κλίμεντ Ρέντκο και Ιβάν Κλιούν, ενώ παράλληλα εκτίθεται και σημαντικό μέρος του αρχείου του Γιώργου Κωστάκη, μετά από δωρεά της οικογένειας του συλλέκτη προς το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

αναδημοσίευση από www.ethnos.gr

30 Ελληνες ζωγραφίζουν... Σαίξπηρ

ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Με αφορμή τη συμπλήρωση φέτος τετρακοσίων χρόνων από τον θάνατο ενός από τους μεγαλύτερους δραματουργούς όλων των εποχών, του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, η αίθουσα τέχνης «ena» παρουσιάζει, από τις 15 Σεπτεμβρίου (έως 22/10) την ομαδική έκθεση με τίτλο «Αφιέρωμα στον William Shakespeare» και υπότιτλο τη γνωστή φράση του «Ο σκοπός της Τέχνης είναι να δώσει στη ζωή σχήμα».           Share                             

• 0

  Mail

ΕΘΝΟΣ, 10:00, 5/9

Ο «Βασιλιάς Ληρ» της Λήδας Κοντογιαννοπούλου

Τριάντα Ελληνες εικαστικοί εργάστηκαν πάνω στο θέμα για να αποτίσουν έναν ελάχιστο φόρο τιμής σε μια προσωπικότητα η οποία, παρόλο που έζησε και δημιούργησε πριν από τέσσερις ολόκληρους αιώνες, κατόρθωσε με την ιδιοφυΐα του, την απαράμιλλη ευρύτητα πνεύματος και την καλλιτεχνική του ευαισθησία να υπερβεί τον χρόνο, τον χώρο, τις πολιτικές και κοινωνικές συμβάσεις.
Ετσι, μέσα από πρωτογενείς εικαστικές δημιουργίες, που αντλούν την έμπνευσή τους από έργα του μεγάλου βάρδου, καταγράφονται εικαστικά, με μοναδικό και πρωτότυπο τρόπο, τα στιγμιότυπα μιας πνευματικής συνεύρεσης που κατόρθωσε να υπερκεράσει χρονικά, γεωγραφικά και πολιτιστικά εμπόδια. «Πράγματι, είναι ίσως αδύνατον να συλλάβουμε εξ ολοκλήρου τον βαθμό στον οποίο τα έργα του Σαίξπηρ έχουν επηρεάσει τον σύγχρονο κόσμο όχι μόνο καλλιτεχνικά, γλωσσικά ή πολιτιστικά, αλλά ακόμη και σε θέματα κοινωνικών, ηθικών και αισθητικών δομών» σημειώνει η ιστορικός τέχνης-αρχαιολόγος Χρ. Σωτηροπούλου. «Μόνο αν προσπαθούσαμε να φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς την άμεση ή έμμεση παρουσία των έργων του Σαίξπηρ θα μπορούσαμε να συνειδητοποιήσουμε σε όλη της την έκταση την καθολικότητα της παρουσίας του σε όλα τα επίπεδα της καθημερινότητάς μας αφού μιλάμε, ερωτευόμαστε, αστειευόμαστε και ονειρευόμαστε συνειδητά αλλά και ασυνείδητα δανειζόμενοι φράσεις, εικόνες και αξίες από τα έργα του».
Η ζωή χωρίς τον Σαίξπηρ

Το μέγεθος της εμπλοκής του στις ζωές μας θα γίνονταν ίσως «ευκολότερα αντιληπτό αν προσπαθούσαμε να φανταστούμε πώς θα ήταν οι ζωές μας αν ο Σαίξπηρ και τα έργα του εξαφανίζονταν ξαφνικά, ως διά μαγείας» προσθέτει η ίδια. «Τότε, χωρίς αμφιβολία, θα βρισκόμασταν απέναντι σ’ έναν κόσμο γκρίζο, φτωχό. Αναμφίβολα, αυτό που αποκαλούμε σύγχρονη κουλτούρα, το σύνολο της ανθρώπινης πολιτισμικής δραστηριότητας, διαπλέκεται με το έργο του Σαίξπηρ σε τέτοιο βαθμό που να καθορίζει πλέον σήμερα την ίδια την ταυτότητά της με τρόπο οριστικό και αμετάκλητο».

Γιώργος Καρακάσογλου «Helena a Gentlewoman»

Και συνεχίζει: «Είναι άπειρες οι προσπάθειες που έχουν γίνει προκειμένου να αποκωδικοποιηθεί και να καθοριστεί με ακρίβεια τι είναι αυτό που συντελεί κάθε φορά στην εμφάνιση τέτοιων ιδιοφυϊών, που παράγουν ανεκτίμητης αξίας καλλιτεχνικά έργα. Αλλες φορές δόθηκε μεγαλύτερη έμφαση στις κοινωνικές συνθήκες ή τα ιστορικά γεγονότα που τις εξέθρεψαν, ενώ συχνά τα αίτια αναζητήθηκαν σε πιθανά ιδιάζοντα χαρακτηριστικά της ατομικής προσωπικότητας του δημιουργού συντελώντας έτσι ακόμη και στη δημιουργία του μύθου του «καλλιτέχνη-ιδιοφυΐας» των ρομαντικών χρόνων, που ακόμη και σήμερα εξακολουθεί να επηρεάζει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την καλλιτεχνική δημιουργία».
Πρόκειται για ερωτήματα που εξακολουθούν να παραμένουν επίκαιρα ως σήμερα και τα οποία συνεχίζουν να απασχολούν την επιστημονική κοινότητα αποτελώντας μάλιστα πολύ συχνά αντικείμενο θερμών αντιπαραθέσεων. «Ωστόσο, ένα πράγμα είναι αναμφισβήτητο» καταλήγει η κ. Σωτηροπούλου. «Σήμερα, και ενώ η ανθρωπότητα μοιάζει να έχει παγιδευτεί σε μια στείρα και αδιάκοπη ομφαλοσκόπηση οπισθοχωρώντας διαρκώς σε αξίες πιο συντηρητικές, σε φοβίες και αγκυλώσεις που έμοιαζαν να ανήκουν αμετάκλητα στο παρελθόν, το παράδειγμα της ευρύτητας σκέψης του Σαίξπηρ θα πρέπει να αποτελέσει και πάλι βασικό σημείο αναφοράς, ένα έναυσμα για να επανεξετάσουμε και τη δική μας στάση. Εν ολίγοις, αν δεν υπήρχε ο Σαίξπηρ θα έπρεπε να τον εφεύρουμε! Οι καλλιτέχνες λοιπόν με την έκθεση αυτή δίνουν το παράδειγμα και επιστρέφουν στη μελέτη των διδασκαλιών του Σαίξπηρ».
Συμμετέχουν: Δημήτρης Αναστασίου, Σύλβια Αντωνιάδη, Εύα Αποστολάτου, Ερμιόνη Αρνίδου, Αγγέλικα Βαξεβανίδου, Ειρήνη Βογιατζή, Λεωνίδας Γκέλος, Χριστίνα Γκόλνα, Μαρία Διακοδημητρίου, Ειρήνη Ηλιοπούλου, Σταμάτης Θεοχάρης, Γιώργος Καρακάσογλου, Λήδα Κοντογιαννοπούλου, Γεωργία Κοκκίνη, Νίκος Κόνιαρης, Σοφία Κυριακού, Αλεξάνδρα Μαράτη, Χρήστος Μπαϊκούσης, Λίλα Μπελιβανάκη, Γεύσω Παπαδάκη, Βιβή Παπαδημητρίου, Κατερίνα Πέτρουλα, Αχιλλέας Πιστώνης, Θανάσης Ραχούτης, Γιώργος Σαλταφέρος, Νίκος Σίσκος, Κατερίνα Χαδουλού, Αθηνά Χατζή, Βιργινία Φιλιππούση, Georgia Fambris.
Αντιγόνη Καράλη

αναδημοσίευση από ethnos.gr

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΡΑΛΗΣ

-μια κορυφογραμμή-

                                        ‹‹ Κύλησε η πέτρα κι ο αέρας στέγνωσε την υγρασία που έτρεφε τους άγριους σκορπιούς και η βροχή καθάρισε την βρώμα που έτρεφε τους περήφανους ανθρώπους ››[1] , ωστόσο, οι περισσότεροι από μας έχουμε γίνει πιο ευέξαπτοι στις μέρες που διανύουμε ˙ κείνοι που παραμένουν απέριττα εκφραστικοί είναι ελάχιστοι, σ ᾿ αυτούς ανήκε(ι) κι ο Γιάννης Μόραλης.

Από την Άρτα όπου γεννήθηκε (1916) θα φτάσει να εμπνέεται εικαστικά στο νησί της Αίγινας, παρέα με τους Καπράλο (γλύπτη) και Νικολάου (ζωγράφο), δηλώνοντας με έμφαση ότι υπογράφει τα έργα του πρώτα με τη λέξη Αίγινα και μετά με το όνομα του και την ημερομηνία. Στα δεκαπέντε του θα εισαχθεί στην Καλών Τεχνών (Αθήνα) , όπου και θα διδάξει[2]  αργότερα για τριανταπέντε  συναπτά έτη (έως το 1983) ˙ συνολικά θα κάνει εννέα ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής, έχοντας  πραγματοποιήσει την πρώτη του[3] σε ηλικία σαρανταδύο ετών! Στο σπίτι του στην Κηφισιά, ένα σπίτι με πράσινο σκούρο τοίχο και κίτρινες πόρτες, ο αστός Μόραλης, πάντα καλοντυμένος και με εκλεπτυσμένους τρόπους, αρέσκεται να ακούει Μπαχ[4]  και Canto Gregoriano . Όταν ήταν μικρός, τα μόνα υπάρχοντα που θυμάται να είχε ήταν ένας μικρός μεγεθυντικός φακός κι ένα μικρό κομμάτι καρέ από κινηματογραφικό φιλμ ˙ έκτοτε, κι αφού έχει ξεχωρίσει – σε σημασία – από τις πέντε αισθήσεις την όσφρηση, θα μάθει να ‘’οσμίζεται’’ την ελευθερία με ευαισθησία. Υπερασπιζόμενος μια ακέραια πλευρά της αλήθειας για τη ζωή και όντας ανυπόκριτα σεμνός, θα αποχαιρετήσει τους μαθητές του με στίχους του Σεφέρη : ‹‹ εδώ τελειώνουν τα έργα της θάλασσας, τα έργα της αγάπης ››. Ο αποκαλούμενος ‘’αιώνιος έφηβος’’, δίχως την ανάγκη για επίδειξη ανωτερότητας και με ανέπαφη την αξιοπρέπειά του, δεν σταματά να κερνά στο σπίτι του στην Αίγινα ουίσκι και φυστίκια, να παίζει πόκερ  και να λέει ανέκδοτα[5] . Θα λέγαμε πως ο Μόραλης αναπνέει  σε ρυθμό ‘’επιθαλάμιο’’, κατ ᾿ αναλογία δηλαδή  με το ηχόχρωμα που εκπέμπουν τα επιθαλάμια ερωτικά τραγούδια[6] που ακούγονται έξω από το δωμάτιο των νεονύμφων ˙ κι αυτό , καθόσον επιτρέπει την κατάφαση στο μυστήριο της ζωής, με μια συγκεκριμένη δύναμη και δυνατότητα, μέσα σε μια πραγματικότητα που αλλάζει και μας αλλάζει.

 Αποδεχόμενος ότι η ερμηνεία κάθε έργου αφορά την ερμηνεία του εαυτού μας , επιθυμεί τα έργα του να είναι ελεύθερα σαν τον ίδιο, με τη δική του γλώσσα το

καθένα : ένα λαβομάνο με ζωγραφισμένο μάρμαρο, ρώγες από σταφύλι, στήθη κοριτσιού, άχρωμες σκιές που κουβαλάνε θλίψη και πάθος, μια Αθήνα ατόφια που ζει την παρακμή της, ένα περιβόλι φυτεμένο κάκτους μπροστά σε ένα σπίτι από την Πομπηία, μια πλώρη που κόβει ένα πέλαγος από πέτρινα συντρίμμια, δυο ημικύκλια αντικριστά  διαφορετικού χρώματος το  καθένα (μπλε και μαύρο) ˙ σώματα που αναδύονται με υγρασία θαλασσινή, προικισμένα με τόση ερασμιότητα που μονάχα η μιλιά τούς λείπει  ενόσω λειτουργούν ως πυξίδες εσωτερικής ουσίας, δίνουν το περίγραμμα μιας παραστατικής ανθρωποκεντρικής ζωγραφικής όπου το φως (φαίνεται να ) ταυτίζεται με την ευγένεια των προσώπων – στα γυμνά του Μόραλη μπορείς να διακρίνεις τους ‘’ήχους πλαισίου’’[7] για τους οποίους κάνει λόγο η σύγχρονη κοσμολογία αναφερόμενη στην πρωτογενή εκτίναξη από την ανυπαρξία. Τα περισσότερα έργα αφορούν στέρεες λιτές δομές , οι οποίες, ως αντήχηση ενός απόλυτα προσωπικού ρυθμού, εκφράζουν ένα κόσμο σε διάρκεια. Μνήμες  και συναντήσεις, λοιπόν, αρχαιοπρεπείς και λαϊκές, μετέωρες στον χρόνο, ‘’δένουν’’ σε μορφές απλότητας : βλέπουμε να εναλλάσσονται η συμπαγής χρονικότητα της μνήμης με την αβέβαιη νύξη ενός ονειρικού μέλλοντος. Κάθε έργο του συνιστά μια ολοκληρωμένη εικαστική πράξη,  πράγμα το οποίο μαρτυρά την ασίγαστη μετατροπή της διαίσθησης (του δημιουργού) σε συνείδηση ˙ την ίδια στιγμή, ενώ φροντίζει να μην επαναλαμβάνεται, ο ρεαλισμός που μας παραδίδει δεν αποτελεί αυτοσκοπό, περισσότερο έχει να κάνει με μια δυναμική της ηρεμίας. Έτσι, στην καλλιτεχνική του πορεία βρίσκεται να φιλοτεχνεί θεατρικά σκηνικά, κοστούμια, εξώφυλλα βιβλίων, χώρους ξενοδοχείων, κ.α. – τα τοπία κατέχουν μικρή θέση στην εργογραφία του.

           Σχεδιάζει τον πρώτο άγγελο όταν είναι τεσσάρων ετών, ενώ δεν θα διστάσει να πειραματιστεί με γλυπτά μεγάλων διαστάσεων στα ογδόντα του χρόνια. Ως φοιτητής δεν αντέχει παρά μόνο δυο μήνες το μη διαλογικό ύφος στον τρόπο διδασκαλίας  του Παρθένη, για να καταλήξει στο εργαστήρι του Αργυρού ˙ ώσπου αναχωρεί για Ρώμη και Παρίσι, με υποτροφία για σπουδές ψηφιδωτού που κερδίζει σε διαγωνισμό της Ακαδημίας Αθηνών (1937). Ύστερα από μια εικοσαετία θα αντιπροσωπεύσει την Ελλάδα στην Μπιενάλε της Βενετίας μαζί με τους  Τσαρούχη και Τσώχο. Γνωρίζει πλέον καλά πως το ζωγραφικό γεγονός , ένα γεγονός που δεν χρειάζεται εξηγήσεις , είναι τελείως διαφορετικό από αυτό που παριστάνει, δεδομένου ότι αυτός που δουλεύει με το χέρι είναι εργάτης, αυτός που δουλεύει με το χέρι και το μυαλό είναι τεχνίτης, αυτός που δουλεύει με το χέρι, το μυαλό και την καρδιά είναι καλλιτέχνης. Γι ᾿αυτό κι ως καλλιτέχνης ο ίδιος (οφείλει να) εκφράζεται μαζί με τις πληγές τις δικές του καθώς και του περιβάλλοντός του.

Με ώχρα και μαύρο σπεύδει να απεικονίσει την ομιλία των πραγμάτων[8] , παράλληλα, νιώθει να απελευθερώνεται γεωμετρικά και χρωματικά πάνω στον καμβά μέσω μιας αξιοσημείωτης αυτοπειθαρχίας[9] . Από μια νατουραλιστική τεχνοτροπία μεταβαίνει σε μια πιο αφαιρετική, προσωπική σκοποθεσία, δίνοντας έμφαση σε μη πολύπλοκες γεωμετρικές δομές , όλες τους δοσμένες με μια τρυφερή θωπευτική ματιά. Έκδηλο το χαρακτηριστικό που παρουσιάζει : όσο πιο αφηρημένος, τόσο πιο αισθησιακός ˙ όσο πιο μοντέρνος, τόσο πιο κλασικός. Παθιασμένος και σαφής, ο Μόραλης διαθέτει την ικανότητα να συλλαμβάνει την ατομικότητα , αποκλείοντας τις κοινοτοπίες. Κάθε πινελιά του, απέριττη σαν τον άνεμο, δύναται να στεγάσει ποικίλες δυναμικές αβεβαιότητας ˙ οι τελευταίες εμπεριέχουν μια dur desir de durer[10] , καθιστώντας το ανείπωτο ελαφρύ επί του καμβά. Στοχεύει αφενός σε ένα κέρδος-βίωμα ετεροχρονισμένο, και αφετέρου, αγωνιά στο να μετατρέψει την οδύνη σε κομψότητα και την κυνικότητα σε εγκαρδιότητα. Εξάπαντος, εμμένει πεισματικά στην αλήθεια της τέχνης, στον καθάριο λόγο της, κατά τρόπο που θυμίζει εκείνο τον ραββίνο που, όταν ρωτήθηκε γιατί συνεχίζει να κηρύττει σε διεφθαρμένους αφού δεν μπορεί να τους αλλάξει, απάντησε ‘’για να μην αλλάξω εγώ’’. Η εκφραστική γλώσσα του Μόραλη γεννιέται μόνο μέσα σε νόημα που είναι προορισμένο να εξασφαλίζει δεσμούς αλήθειας. Αντιλαμβάνεται την εξωτερικότητα με τρόπο μη εξωτερικό. Σα να εξαρτάται η ζωή του από το αν θα εκφράσει όσο πιο ξεκάθαρα μπορεί, αυτά που αισθάνεται, έτσι ακριβώς ζωγραφίζει. Στήνει συ-ζήτηση με όσους στοχάζονται εν τέχνη, κι όχι με αυτούς που εμπορεύονται την τέχνη. Εξάλλου, όντας αγνός και προσεκτικός στο ξεκίνημά του, θα φτάσει να πρωτοπουλήσει έργο του (από ανάγκη) σε ηλικία σάραντα ετών[11] . Ο Μόραλης δεν υποκειμενοποιεί αυθόρμητα τον κόσμο της πραγματικότητας, αλλά τείνει να τον αφουγκράζεται σαν μια διαφοροποιημένη ενότητα σκότους και φωτός, συντηρώντας την τελευταία ως ανοιχτό ερώτημα. Η συμπεριφορά του, ως κατεύθυνση ενός ύφους ζωής, προϋποθέτει ένα σκέπτεσθαι που ᾿χει δοκιμασθεί, έτσι ώστε οι απαντήσεις που μας προσφέρει να εμφανίζονται (εικαστικά) γόνιμες, αναγκαίες, εκκρεμείς, αγέρωχες.

Από τους στυλοβάτες του σύγχρονου μεταπολεμικού πολιτισμού στην Ελλάδα, ο ‘’ευπατρίδης’’ της γενιάς του ᾿30 και γνήσιος εκπρόσωπος ενός ελληνότροπου μοντερνισμού, θα αφήσει την τελευταία του πνοή στις τρεις το μεσημέρι την 20^η Δεκέμβρη του 2009[12] . Ενώπιον μιας ολότελα ακρωτηριασμένης πολιτιστικής ζωής, ο Μόραλης συνεχίζει  φυσικά να επιδρά sur le moteur du monde[13] , μόνο που αποτελεί  ευχής  έργον να υψωθούν και νέες κορυφές πάνω από την κορυφογραμμή που λέγεται Γιάννης Μόραλης.

ζΙΩΓΑΣ  αΠΟΣΤΟΛΟΣ

βιολόγος

ziogasapostolos12@gmail.com

(καλοκαίρι του 2016)

---

[1] Γιώργος Χειμωνάς,Μυθιστόρημα, εκδ.Κέδρος, 1982, σελ.24

[2] Το 1947 θα εκλεγεί ως ο νεότερος καθηγητής

[3] Αφιερωμένη στον Σεφέρη

[4] Έχοντας στην κατοχή του την ιστορική έκδοση (σε βινύλιο) από το 1939 των Κατά Ματθαίον Παθών του Μπαχ  ( όπου λέγεται ότι συμμετέχουν χίλιοι εκτελεστές) , θα πει : ‘’Ευχαριστείς τον Θεό που γεννήθηκες για να ακούς τέτοια πράγματα ‘’ .

[5] Όπως για έναν ιταλό ομοφυλόφιλο που ᾿λεγε sono uomo ma non fanatico , δηλ. ‘’είμαι άντρας αλλά όχι  φανατισμένος’’

[6] Γαμήλια άσματα

[7] Background Noises

[8] Θα ομολογήσει ότι ‘’η ελιά έχει όλα τα χρώματα του El Greco’’

[9] Το χρώμα βαθμιαία γίνεται πιο καθαρό πάνω σε καμπυλόγραμμα σχέδια

[10] ‘’Η επίμονη επιθυμία για διάρκεια’’ (φράση του Μπρετόν)

[11] Είναι ο μόνος καλλιτέχνης που μειώνει τις τιμές των έργων του σε σχέση με κείνες που προτείνουν οι γκαλερί!

[12] Κάποιος σχολίασε την ημέρα του θανάτου του : ‘’θα μας μείνουν τα Malls και οι επιδοτούμενες βαμμένες ξανθιές’’

[13]‘’ Στην κινητήρια δύναμη του κόσμου’’ (φράση του Μπρετόν)
===================================================================

Ευχαριστώ πολύ τον Απόστολο Ζιώγα που μου εμπιστεύτηκε το άρθρο του
@Πυξίδα Πολιτισμού

Σκοτώνουν τα καΐκια και αφήνουν την Ελλάδα χωρίς ψυχή

Πού πας καραβάκι με τέτοιο καιρό; Μια παράδοση χιλιάδων ετών σβήνει στο όνομα μιας ευρωπαϊκής οδηγίας

«Καπετάν Αντρέα Ζέπο, χαίρομαι όταν σε βλέπω…» τραγουδούσε ο μεγάλος συνθέτης Γιάννης Παπαϊωάννου, γύρω στο 1945. Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί μια Ελλάδα χωρίς τα πανέμορφα καΐκια της; Ποιος δεν έχει ζωγραφίσει στα πρώτα του βήματα, ένα από δαύτα; Σε πόσες ελληνικές ταινίες δεν τα έχουμε θαυμάσει; Πόσες ιστορίες μας έχουν αφηγηθεί οι παππούδες μας; Και εντέλει, πόσα ταξίδια μακρινά σκαρώσανε, με τα αμπάρια τους γεμάτα με πρόσφυγες και κυνηγημένους πατριώτες; Το καΐκια είναι μια ζωντανή ύπαρξη, με περίοπτη θέση ανάμεσα στα θαλασσινά πλάσματα. Κι όμως, σήμερα, ένα παράπονο πλανιέται πάνω από τα τσακισμένα σκαριά τους. Γιατί τους στέρησαν το τελευταίο τους ταξίδι στη θάλασσα, εκεί όπου κάποτε άγγιζαν τα όρια του θανάτου με αξιοπρέπεια…


Με πένα το καΐκι και χαρτί τη θάλασσα, γράφτηκε ένας κόσμος γενναίος, με δικό του κώδικα συμπεριφοράς και δικιά του τιμή, ο κόσμος των καραβομαραγκών. Ένας κόσμος γαλουχημένος από την ελληνική παράδοση, βουτηγμένος στον μόχθο, με ροζιασμένα χέρια, αλλά γεμάτος από αγάπη και τιμή στην γυναίκα. Οι καραβομάστοροι αντιμετώπιζαν τις βάρκες τους σαν την αγαπημένη τους. Με τον ίδιο έρωτα σκάλιζαν την γοργόνα στην πλώρη και λουστράριζαν το τελειωμένο σκαρί, λίγο πριν γλιστρήσει για πάντα στο νερό. Ο θαυμασμός για τις γυναικείες καμπύλες, έδινε το σχήμα και την ομορφιά της νεράιδας που θαυμάζουμε στα έργα των χεριών τους. Η λατρεία στη γυναίκα και στη μάνα τούς έσπρωχνε να βάζουν την Παναγιά δίπλα στον Άι Νικόλα.

Μια παράδοση τριών χιλιετιών

Τα σημερινά καΐκια είναι οι κληρονόμοι μιας παράδοσης τριών χιλιετιών, γύρω από τη ναυπήγηση και το ταξίδι στο Αιγαίο. Από τα «ξύλινα τείχη» των αρχαίων και τα ξύλινα σκαριά της επανάστασης φτάνουμε στον 18ο αιώνα, έως και τις τρεις πρώτες δεκαετίες του 19ου, που ο ελληνικός εμπορικός στόλος κυριαρχεί στο Αιγαίο, ιδιαίτερα μετά τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή. Η δεύτερη περίοδος, μέχρι και την όγδοη δεκαετία του 19ου αιώνα, ήταν η ακμή της ναυπηγικής παραγωγής. Η Σύρος αναδεικνύεται σε ένα από τα πρώτα κέντρα κατασκευής πλοίων και προσελκύει φημισμένους καραβομαραγκούς από τη Χίο, τα Ψαρά, τις Κυδωνιές και τη Σμύρνη. Η τρίτη περίοδος, μέχρι και τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι η περίοδος του μαρασμού της κατασκευής ξύλινων πλοιαρίων. Το ξύλο δίνει τη θέση του σε υλικά που δεν έχουν την ομορφιά του αλλά είναι πιο ανθεκτικά, και νέα σκάφη με τεχνικό εξοπλισμό παίρνουν τη θέση των παλιών, μέχρι και σήμερα.

Ιερός ταρσανάς

Ο ταρσανάς ήταν ένας χώρος με τη δική του ιδιαίτερη γλώσσα. Ένα κομμάτι της τοπικής κοινωνίας, με τους καημούς του, τους πόνους του, το μεγαλείο του, τους εξευτελισμούς του, τις φοβέρες και τις χαρές του. Στον ταρσανά διδασκόταν η υπευθυνότητα του τεχνίτη. Γιατί οι καραβοτεχνίτες σήκωναν την ευθύνη της ζωής και του θανάτου, τη δοκιμασία της θάλασσας που περίμενε να κρίνει την αντοχή των σκαριών τους, περνώντας τα από σαράντα κύματα. Κάθε καραβομαραγκός έφτιαχνε μόνος του τα εργαλεία με τα οποία κατασκεύαζε τα πλεούμενά του. Το τρεχαντήρι και η υδραίικη σκούνα είναι οι δυο επικρατέστεροι τύποι ελληνικών ψαράδικων. Σε πολλούς ταρσανάδες, οι πρωτομάστορες μαραγκοί έφτιαχναν τα πλεούμενα, συνθέτοντας δυο ή περισσότερα σκαριά, τα λεγόμενα «μπάσταρδα». Για την κατασκευή του σκελετού του πλοίου χρησιμοποιούσαν δρυ και φτελιά. Για τα πετσώματα και το κατάστρωμα επέλεγαν μαλακότερα ξύλα, όπως το πεύκο και το κυπαρίσσι, από το οποίο έφτιαχναν επίσης και τα κατάρτια, λόγω του σχήματος του. Για να γίνει η λεκάνη ενός σκαριού στεγανή και ανθεκτική την άλειφαν με μείγμα από ρετσίνι, πίσσα και ζωικό λίπος. Για να εξασφαλίσουν την στεγανότητα του πλοιαρίου, τοποθετούσαν ένα ειδικό φιτίλι, το καννάβι, στους αρμούς του ξύλου. Η τεχνική αυτή ονομάζεται καλαφάτισμα και, μέχρι σήμερα, οι βιρτουόζοι τεχνίτες του είδους είναι δυσεύρετοι. Όταν ένα καΐκι έβγαινε στη στεριά για επισκευή, ο μάστορας έπρεπε να το καψαλίσει με τον μασαλά. Έδεναν δηλαδή σε ένα κοντάρι θυμάρι και έκαιγαν την επιφάνεια του ξύλου. Έτσι, το προστάτευαν από τους θαλάσσιους μικροοργανισμούς που το σάπιζαν. Οι αναποδιές για τους καραβομάστορες ήταν πολλές, όμως ποτέ κανείς δεν τόλμησε να ξεστομίσει το «άντε πνίξου», γιατί το θεωρούσαν τον χειρότερο οιωνό!

Ένας κόσμος γενναίος

1 από 8

Οι ταρσανάδες ήταν ένας χώρος ζωτικής σημασίας σε κάθε λιμάνι και σε κάθε ψαροχώρι, αφού έτρεφαν 200 με 300 οικογένειες. Ήταν η καραβάνα που έθρεψε τον κοσμάκη ως τη δεκαετία του 1960. Το καταφύγιο ενός εργατικού λαού, που συνέθετε μια αλυσίδα επαγγελμάτων με βασικές αλληλεξαρτήσεις. Υλοτόμοι, μουλαράδες, μπαλτατζήδες, καραβομαραγκοί, καραβοκύρηδες, καπεταναίοι, ψαράδες, καϊκτσήδες, καλφάδες, έμποροι. Αιώνες αυτός ο σύνδεσμος επαγγελμάτων χάριζε μια ζωτική κινητικότητα σε πολλά μέρη της χώρας, διαμορφώνοντας την ιδιαίτερη τοπική ιστορία και οικονομία. Και η στιγμή της καθέλκυσης του πλοίου ήταν η πιο λαμπρή στιγμή για όλους και πιο πολύ για τους μάστορες. Σαν να βάφτιζαν μωρό στην κολυμπήθρα. Αγιασμοί, ψαλμωδίες, γλέντια και χοροί, συνόδευαν κάθε βύθισμα στο νερό.

© Christian Stemper

1 από 5

Καράβι κάτω από μουριά αντέχει όσο και το δέντρο!
Από την Αίγινα στο Μόλυβο και από εκεί στο εργοστάσιο του Περάματος…

Στην Αίγινα λειτουργεί το καρνάγιο από το 1910. Τα εγγόνια του πρωτομάστορα, Γιάννη Ασπράκη, συνεχίζουν την παράδοση που έφερε ο ίδιος από την Σμύρνη. Στον Μόλυβο της Λέσβου, το «Μεγάλο Τσαμλίκι» όπως το έλεγαν στην τουρκοκρατία, τροφοδοτούσε με πεύκα όλα τα καρνάγια του νησιού. Μέχρι και τον 18ο αιώνα υπήρχαν στο νησί δυο μεγάλα ναυπηγεία κατασκευής εμπορικών και πολεμικών πλοίων. Στο Πέραμα, υπήρξαν οι περισσότεροι ταρσανάδες από οποιοδήποτε άλλο μέρος στην Ελλάδα. Οι δεκαετίες του ’50 και του ’60 ήταν, για όλο το Πέραμα, μια χρυσή εποχή. Πέρα από εμπορικά και αλιευτικά, άρχισαν να κτίζονται και σκάφη αναψυχής. Στη Σάμο, το πρώτο καρνάγιο λειτούργησε το 1720, με την κατασκευή ενός είδος ιστιοφόρου, στον Μαραθόκαμπο. Σήμερα, έχει απομείνει μόνο ένας και βρίσκεται στον κόλπο του Αγίου Ισίδωρου. Στις Σπέτσες, το πρώτο καρνάγιο, εμφανίστηκε περίπου τον 18ο αιώνα. Εκεί κατασκευάστηκαν οι μπρικογολέτες, πλοιάρια που χρησιμοποιήθηκαν από τον ελληνικό στόλο για την ανεξαρτησία της χώρας. Οι Σπέτσες αποτελούσαν το δεύτερο ναυπηγικό κέντρο της Ελλάδας, αφού εκεί κατασκευάστηκαν πάνω από 60 πλοία. Στη Σύμη, οι ταρσανάδες έφταναν τα 7 στρέμματα. Μέσα σε αυτήν την έκταση βρισκόταν και μια μεγάλη μουριά. Οι πρωτομάστορες του νησιού περηφανεύονταν ότι όποιος έφτιαχνε καράβι κάτω από τον ίσκιο της, θα άντεχε όσο και το δέντρο!

Ταρσανάδες

1 από 7

Η αρχή του τέλους

Η Ελλάδα, που υπήρξε η πρωτοπόρα ναυτική δύναμη στον στόλο των ξύλινων αλιευτικών σκαφών, έχει καταστρέψει τα τελευταία χρόνια περίπου 12.500 από τα 17.500 σκαριά. Βάσει κοινοτικής οδηγίας, η ΕΕ επιδοτεί την καταστροφή, και σκοτώνουν τα ελληνικά καΐκια με μπουλντόζες. Στόχος είναι ο έλεγχος της υπεραλίευσης, ο οποίος φυσικά δεν επιτυγχάνεται, καθώς η αλιεία συνεχίζεται με πλαστικά και φουσκωτά! Έτσι, καταστρέφονται τα παραδοσιακά σκαριά, σημαντικό μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, καθώς οι παλιοί τεχνίτες χάνονται σιγά σιγά και μαζί με εκείνους εξαφανίζεται η τέχνη τους. Ο «Ελληνικός Σύνδεσμος Παραδοσιακών Σκαφών», που ιδρύθηκε το 1999, έχει κάνει τεράστιο αγώνα για να αποτρέψει αυτή τη γενοκτονία των καϊκιών. Ο πρόεδρός του συνδέσμου, Νίκος Καβαλιέρος, έχει συγκεντρώσει όλα τα απαραίτητα έγγραφα και τις κοινοτικές διατάξεις που στην ουσία αφήνουν περιθώρια για τη σωτηρία τους, καθώς θα μπορούσαν να μείνουν στη θάλασσα, αλλάζοντας χρήση. «Η πολιτεία φέρει τεράστια ευθύνη, διότι η νομοθεσία θα μπορούσε να εφαρμοστεί διαφορετικά, αφού προβλέπεται το περιθώριο για εναλλακτική χρήση των παραδοσιακών σκαφών. Να αξιοποιηθούν τουριστικά ή ακόμα και να καταβυθιστούν για να φιλοξενήσουν πληθυσμούς ψαριών. Όμως, το κράτος κωφεύει στο έγκλημα», δηλώνει ο ίδιος. (Για περισσότερες πληροφορίες: www.traditionalboats.gr / 210 4282148).

1 από 8

της Μυρσίνης Γρηγόρης
Main photo: Στέλιος Κρητικάκης @Travel Book
αναδημοσίευση από http://www.ypaithros.gr