Πόλεις και Πολιτικές: 1ου Πανελληνίου Συνεδρίου Marketing και Branding Τ...

Πόλεις και Πολιτικές: 1ου Πανελληνίου Συνεδρίου Marketing και Branding Τ...: Ο Αλέξιος Δέφνερ, Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής μιλάει για τη Διοργάνωση του 1ου Πανελληνίου Συνεδρίου Marketing και Branding Τόπου ...

H δράση της Ε.Ε. στον τομέα του πολιτισμού αναφορικά με την ενίσχυση της πολιτισμικής πολυμορφίας και του διαπολιτισμικού διαλόγου. Η· Εθνική Στρατηγική της Ελλάδας, για το Ευρωπαϊκό Έτος Διαπολιτισμικού Διαλόγου 2008

Οι έννοιες της πολιτισμικής πολυμορφίας και του διαπολιτισμικού διαλόγου.
Το πεδίο δράσης του πολιτισμού συμπεριλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων μέσα από το οποίο μπορεί κάποιος να αντιληφθεί πόσο πολύπλοκη και πολύμορφη είναι η σύγχρονη κοινωνία. Ιδιαίτερα κάθε χώρα έχει τη δική της εθνική ιστορία, τα δικά της στοιχεία πολιτισμού τα οποία εάν τα χρησιμοποιήσει μεθοδικά ασκεί τη λεγόμενη Πολιτιστική Διπλωματία. Με τον τρόπο αυτό προβάλλεται μία αντικειμενική εικόνα της χώρας στο εξωτερικό, προβάλλονται οι διαφορετικοί πολιτισμικοί, οικονομικοί και πολιτικοί προσανατολισμοί της σε συνεργασία συνήθως με τα υπουργεία Εξωτερικών και Πολιτισμού.
 Η πρακτική αυτή κερδίζει έδαφος τα τελευταία χρόνια και αυτό συμβαίνει διότι ο προβληματισμός είναι έντονος σχετικά με το θέμα της πολυπολιτισμικότητας ή διαφορετικά της πολιτιστικής πολυμορφίας. Ιδιαίτερα μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, την αναδιαμόρφωση των συνόρων των κρατών και την ταχύτατη πρόοδο της τεχνολογίας και των τηλεπικοινωνιών, δημιουργήθηκαν οι  συνθήκες οι οποίες στάθηκαν ικανές στο να διαμορφώσουν το νέο πολίτη, τον πολίτη ο οποίος νοιώθει ότι κατοικεί πλέον σε ένα «παγκόσμιο χωριό». Στις μέρες μας οι αποστάσεις έχουν εκμηδενιστεί, παρατηρείται μία όλο και μεγαλύτερη και ευκολότερη μετακίνηση πληθυσμών μέσα στα όρια κάθε κράτους με αποτέλεσμα να γινόμαστε παρατηρητές όλο και συχνότερα του φαινομένου να συνυπάρχουν και να συμβιώνουν κοινότητες με διαφορετικούς πολιτισμούς και πολιτισμικές παραδόσεις. Επομένως  «πολιτιστική πολυμορφία ή πολιτιστικός πλουραλισμός ονομάζεται η αντίληψη σύμφωνα με την οποία η διατήρηση της ιδιαιτερότητας των εθνικών μειονοτήτων και των πολιτιστικών ιδιομορφιών των επιμέρους κοινωνικών υποσυνόλων είναι επιθυμητή, δεδομένου ότι οι ιδιαιτερότητες αυτές δεν οδηγούν σε εντάσεις και στην διάσπαση της κοινωνικής συνοχής». ( Τσαούσης,1984, λήμμα : Πολιτιστική πολυμορφία). Ως εκ τούτου, οι αναμεμιγμένες εθνότητες που ζουν μέσα σε κάθε κοινωνία έχουν και αυτές δικαιώματα και θα πρέπει να αναγνωρίζονται χωρίς όμως να παραβλέπονται τα δικαιώματα της πλειοψηφίας.
 Τα κράτη λοιπόν προσπαθώντας  να κατανοήσουν τις αξίες των άλλων λαών και ιδιαίτερα των κοινωνικών ομάδων που ζουν μέσα στους κόλπους τους ενδυναμώνουν τις διακρατικές τους σχέσεις και δημιουργούν προγράμματα πολιτιστικών ανταλλαγών. Έτσι γίνεται μία προσπάθεια αμοιβαίας κατανόησης με απώτερο στόχο την αποφυγή συγκρούσεων και πολιτικών κρίσεων. Επιχειρείται  δηλαδή ο διαπολιτισμικός διάλογος ο οποίος συνίσταται στη «διαδικασία που επιτρέπει την ανοικτή και με σεβασμό ανταλλαγή ή αλληλεπίδραση ατόμων, ομάδων και οργανώσεων με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο ή κοσμοαντιλήψεις. Μεταξύ των στόχων του είναι: να αναπτύξει μια βαθύτερη κατανόηση των ποικιλόμορφων προοπτικών και πρακτικών, να αυξηθεί η συμμετοχή, η ελευθερία και  ικανότητα των επιλογών, να προωθηθεί η ισότητα, να ενισχυθούν οι δημιουργικές δράσεις».                ( http://www.interculturaldialogue.eu/web/intercultural-dialogue.php )
Η Ευρωπαϊκή Ένωση με τη σειρά της θέτει ως στόχους της στρατηγικής της όσων αφορά στον τομέα του πολιτισμού την ενίσχυση της πολιτισμικής πολυμορφίας και του διαπολιτισμικού διαλόγου διότι σε κάθε κράτος μέλος της πλέον τα άτομα έρχονται σε επαφή με άλλα άτομα τα οποία έχουν διαφορετικό γλωσσικό και πολιτισμικό υπόβαθρο. Οι ευρωπαίοι πολίτες επικοινωνούν μεταξύ τους μέσα στο χώρο της εργασίας, μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης, στο χώρο της επιστήμης και της εκπαίδευσης καθώς επίσης μέσω της θρησκείας τους και μέσω της ψυχαγωγίας. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε την επικοινωνία που γίνεται μεταξύ των πολιτών κάθε κράτους με τους οικονομικούς μετανάστες οι οποίοι ζουν και εργάζονται εκεί καθώς επίσης και με τους πρόσφυγες.
Στη συνέχεια θα αναφερθούμε στη δράση της Ε.Ε. στον τομέα του πολιτισμού.




Η θεσμική δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα του πολιτισμού.
    Μέσα στον οικονομικό και κοινωνικό  ευρωπαϊκό χώρο η Ε.Ε. περιλαμβάνει αυτή τη στιγμή μία συνομοσπονδία 27 κρατών-μελών. Πρόκειται για μία υπερεθνική οντότητα με χαρακτηριστικά ομοσπονδιακού κράτους. Τα κράτη που την αποτελούν δεν περιορίζονται μόνο στη μεταξύ τους συνεργασία αλλά το κοινοτικό δίκαιο υπερέχει του εθνικού (Αθανασοπούλου, Α. κ. συν.2002:161). Η οντότητα αυτή στοχεύει στην εμβάθυνση της ενοποιητικής διαδικασίας και η περιοχή δράσης της εκτείνεται σε διάφορα επίπεδα όπως είναι το οικονομικό, το πολιτικό, το κοινωνικό και το πολιτιστικό επίπεδο που είναι αυτό το οποίο θα πραγματευτούμε.
    Ο τομέας του πολιτισμού εντάσσεται επίσημα στα πλαίσια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης το 1992 μέσω της συνθήκης του Μάαστριχτ. Προτού τεθεί σε ισχύ η συνθήκη του Μάαστριχτ, η Κοινότητα παρείχε μικρές χρηματοδοτήσεις για πολιτιστικές δραστηριότητες μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης, καθώς και μέσω ad hoc πρωτοβουλιών. Η δράση της επικεντρωνόταν στη λήψη μέτρων στους τομείς της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, την ενθάρρυνση της καλλιτεχνικής και λογοτεχνικής δημιουργίας και της υποστήριξης των πολιτιστικών εκδηλώσεων.( Itzel C:2008). Από το 1992 και μετά όμως μετά την υπογραφή της συνθήκης, η πολιτιστική πολιτική ασκείται οργανωμένα πλέον ενθαρρύνοντας τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και όταν κρίνεται αναγκαίο υποστηρίζει και συμπληρώνει τις δραστηριότητες τους σε διάφορους τομείς. Αυτό γίνεται μέσα σε ένα πλαίσιο σεβασμού της εθνικής ποικιλομορφίας για την προβολή της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που αξίζει να αναφερθεί είναι ότι η συνθήκη του Μάαστριχτ ορίζει ότι κάθε πρόσωπο που έχει την υπηκοότητα ενός κράτους μέλους  θεωρείται ως πολίτης της Ε.Ε., καθιερώνεται έτσι η ευρωπαϊκή ιθαγένεια. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται και προωθείται η ευρωπαϊκή ταυτότητα και διευκολύνεται η πορεία προς την  ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.( Μούσης Ν. 2005).
    Παρόλο που η πολιτιστική πολιτική κλιμακώθηκε σταδιακά και οργανώθηκε όπως  είδαμε μετά το 1993, το ενδιαφέρον της Ε.Ε. για τον πολιτισμό αναπτύχθηκε σχετικά πρόσφατα αναλογικά με τις εξελίξεις που διαδραματίστηκαν στον τομέα της εμπορικής, της οικονομικής και της νομισματικής ένωσης. Η χαμηλή χρηματοδότηση στον τομέα του πολιτισμού καθώς και η ιδιαιτερότητα του, διότι μέσα από τον πολιτισμό εκφράζεται η εθνική ταυτότητα των ευρωπαϊκών κρατών κάτι το οποίο από μόνο του ήταν ένα στοιχείο που περιόριζε τη δικαιοδοσία της Ε.Ε., οδήγησαν στην ανάγκη παρέμβασης της. Έτσι την περίοδο 1996-2000 δημιουργήθηκαν τέσσερα προγράμματα : το πρόγραμμα Ραφαήλ (για την πολιτιστική κληρονομιά 1997-2000), το πρόγραμμα Αριάν (για το βιβλίο και την ανάγνωση 1997-1999), το πρόγραμμα Καλειδοσκόπιο (για τις καλλιτεχνικές και πολιτιστικές δραστηριότητες με ευρωπαϊκή διάσταση 1996-1998) και τέλος το πρόγραμμα Media (για τον οπτικοακουστικό τομέα 1996-2000). (Αθανασοπούλου, Α. κ. συν.ο.π:164). Εντούτοις τα προγράμματα Ραφαήλ, Αριάν και Καλειδοσκόπιο τα οποία δημιουργήθηκαν για την οικονομική ενίσχυση του ευρωπαϊκού πολιτισμού κάλυψαν μόνο το 15% της ζήτησης ενώ αντιπροσώπευαν μόνο το 0.03 του κοινοτικού προϋπολογισμού. Το μόνο από τα προγράμματα που μέχρι στιγμής έχει τύχει αξιοπρόσεκτης στήριξης είναι το τελευταίο που αφορά στην παραγωγή και την ενδοευρωπαϊκή κυκλοφορία των κινηματογραφικών έργων, εάν και αντιπροσωπεύει μόνο το 0.5% του συνολικού ευρωπαϊκού οπτικοακουστικού τομέα.( Κοσμίδου,Ζ. 2000:112).
    Η επόμενη προσέγγιση που αφορούσε στον πολιτισμό βασίστηκε σε μία ενιαία στρατηγική και αφορούσε τα έτη 2000-2004.Το πρόγραμμα πήρε την ονομασία «Πολιτισμός 2000», διαδέχτηκε το πρόγραμμα Ariane και Καλειδοσκόπιο και έθεσε τέρμα στην εφαρμογή του προγράμματος Raphael.Στηρίχτηκε σε δύο άξονες : «στη συνοχή των κοινοτικών ενεργειών στο πλαίσιο ενιαίου προγραμματισμού και χρηματοδότησης, το οποίο αντικαθιστά τα υπάρχοντα προγράμματα και στη ρητή ενσωμάτωση του πολιτισμού στις κοινοτικές τομεακές πολιτικές» (Αθανασοπούλου, Α. κ. συν.ο.π:165). Οι βασικοί στόχοι της στρατηγικής αυτής ήταν: η αμοιβαία γνώση του πολιτισμού και της ιστορίας των ευρωπαϊκών λαών καθώς επίσης ο πολιτιστικός διάλογος μεταξύ τους, η ανάδειξη της πολιτισμικής πολυμορφίας, η διασυνοριακή κυκλοφορία των καλλιτεχνών και των διανοούμενων, η αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς ευρωπαϊκής σημασίας, η διεύρυνση των ατόμων που συμμετέχουν στην πολιτιστική ζωή, η συμβολή του πολιτισμού στην οικονομική ανάπτυξη τέλος η ενθάρρυνση του διαπολιτισμικού διαλόγου και των ανταλλαγών μεταξύ ευρωπαϊκών πολιτισμών και μη ευρωπαϊκών  (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 1998 : 14). «Σύμφωνα με την έκθεση της επιτροπής τα αποτελέσματα της εξωτερικής αξιολόγησης είναι θετικά δεδομένου ότι, σύμφωνα με τον αξιολογητή, το πρόγραμμα πέτυχε τους στόχους του[….] Κατά την περίοδο 2000-20004 χρηματοδοτήθηκαν 1.072 σχέδια. Σε χρηματοδοτικό επίπεδο το πρόγραμμα κάλυψε τα κενά στον τομέα της χρηματοδότησης της διακρατικής συνεργασίας» (Πρόγραμμα Πολιτισμός 2000). Παρόλα αυτά στην ίδια έκθεση διατυπώθηκαν κάποιες συστάσεις για μεγαλύτερη προβολή του προγράμματος καθώς επίσης για τον προϋπολογισμό που θα αφιερωνόταν σε αυτό.
    Το πρόγραμμα «Πολιτισμός 2007-2013» αποτελεί τη συνέχεια των πολιτιστικών δράσεων της Ε.Ε. Όπως οι προηγούμενες πολιτιστικές δράσεις έτσι και το πρόγραμμα αυτό έχει ως γενικό στόχο να αναδείξει τον κοινό πολιτιστικό χώρο για τους Ευρωπαίους πολίτες με σκοπό να διαμορφωθεί μία ευρωπαϊκή ταυτότητα. Προβλέπεται προϋπολογισμός ύψους 400 εκατ. ευρώ και βασίζεται σε τρεις στόχους : «προώθηση της διακρατικής κινητικότητας των εργαζομένων στον τομέα του πολιτισμού, ενθάρρυνση της διακρατικής κυκλοφορίας των καλλιτεχνικών και πολιτιστικών έργων και προϊόντων πέρα από τα εθνικά σύνορα, ενθάρρυνση του διαπολιτισμικού διαλόγου».( Πρόγραμμα Πολιτισμός 2007-2013).Για την υλοποίηση των παραπάνω στόχων, η Επιτροπή παρέχει τρία επίπεδα παρέμβασης, καθένα από τα οποία ανταποκρίνεται σε ξεχωριστές ανάγκες. Το πρώτο επίπεδο παρέμβασης αφορά την στήριξη πολιτιστικών ενεργειών, το δεύτερο αφορά την στήριξη σε οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στον πολιτιστικό τομέα και παρέχουν εκπροσώπηση σε κοινοτικό επίπεδο και τέλος το τρίτο επίπεδο αφορά την στήριξη εργασιών ανάλυσης, συλλογής και διάδοσης πληροφοριών των σχεδίων στον τομέα της πολιτιστικής συνεργασίας και της ανάπτυξης.( ο.π )
    Τέλος λαμβάνοντας υπόψη της η Ε.Ε την αυξανόμενη πολυπολιτισμικότητα των ευρωπαϊκών κοινωνιών λόγω των συνεχόμενων διευρύνσεων και ένταξης καινούριων κρατών-μελών στους κόλπους της και δεδομένης της αυξημένης κινητικότητας των πολιτών πρότεινε το έτος 2008 να κηρυχθεί Ευρωπαϊκό Έτος Διαπολιτισμικού Διαλόγου. Βασικός στόχος της Επιτροπής ήταν να δημιουργηθεί ένα κλίμα σεβασμού υπέρ της πολιτιστικής πολυμορφίας μέσω του διαπολιτισμικού διαλόγου, να συνυπάρχουν οι  ευρωπαίοι πολίτες αρμονικά και να επωφεληθεί η πολιτιστική κληρονομιά των χωρών της Ε.Ε μέσα από την πολυμορφία που προσφέρει ο διαπολιτισμικός διάλογος.(Ευρωπαϊκή Επιτροπή,2008). Η συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα αυτό  θα εξεταστεί στο δεύτερο μέρος της παρούσης εργασίας.
Εκτός από τα παραπάνω προγράμματα που αναφέρθηκαν ήδη η πολιτιστική συνεργασία στην Ε.Ε. προωθείται από παράλληλες δραστηριότητες οικονομικές, ερευνητικές, εκπαιδευτικές και άλλες οι οποίες χρηματοδοτούνται από άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα τα οποία είναι ανοικτά για συμμετοχή σε όλους.                    ( Ευρωπαϊκή Επιτροπή- επιχορηγήσεις)



Η Εθνική Στρατηγική της Ελλάδας για το Ευρωπαϊκό Έτος Διαπολιτισμικού Διαλόγου.
    Όπως έχει ήδη αναφερθεί στο πρώτο μέρος η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε να ανακηρύξει το έτος 2008 ως «Ευρωπαϊκό Έτος Διαπολιτισμικού Διαλόγου» για να συμβάλει στην προαγωγή του διαπολιτισμικού διαλόγου με αποτέλεσμα την αρμονική συνύπαρξη διαφορετικών πολιτιστικών ταυτοτήτων και πεποιθήσεων στους κόλπους της. Η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε με σκοπό να συνεχιστεί και πέρα από το συγκεκριμένο έτος. Ο διαπολιτισμικός διάλογος θεωρείται ως μία ευκαιρία για κάθε ευρωπαίο πολίτη να αποκομίσει σημαντικά οφέλη από την πολιτισμική πολυμορφία, την κληρονομιά και τον τρόπο ζωής των κρατών μελών και να συνεισφέρει όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Οι ειδικοί στόχοι του προγράμματος απέβλεπαν στην ευαισθητοποίηση όλων όσων κατοικούν στην Ε.Ε. και ιδιαίτερα των νέων για την αναγκαιότητα συμμετοχής στο διαπολιτισμικό διάλογο στην καθημερινή ζωή τους, να εντοπιστούν οι βέλτιστες πρακτικές για να πραγματοποιηθεί αυτό. Επίσης το πρόγραμμα θεωρούσε σημαντική την ενίσχυση του ρόλου της εκπαίδευσης και την προβολή του ρόλου των μέσων μαζικής ενημέρωσης στην προώθηση της αρχής της ισότητας και της αμοιβαίας κατανόησης. Τέλος έμφαση δόθηκε στην προώθηση και στη συνέχεια όλων των κοινοτικών προγραμμάτων που συμβάλλουν στο διαπολιτισμικό διάλογο καθώς και στη συνεργασία κάθε ενδιαφερομένου παράγοντα από διαφόρους τομείς. (απόφαση αριθ.1983/2006/εκ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου).
     Όσον αφορά στην Ελλάδα «βασικός στόχος της Εθνικής Στρατηγικής είναι η παγίωση της ιδέας και της πράξης του διαπολιτισμικού διαλόγου στο ελληνικό σύστημα αξιών, με άλλα λόγια η πλήρης και οριστική εμπέδωση της ανοχής και του σεβασμού για τον ‘Άλλο’ και για το διαφορετικό, της επιθυμίας για γνωριμία, συνομιλία και αλληλεπίδραση μαζί του. Αξίες όπως η ίση συμμετοχή όλων στην πολιτιστική ζωή και ο σεβασμός του δικαιώματος έκφρασης των μειονοτήτων έχουν κεντρική θέση στον ελληνικό πολιτισμό και ,κατ’ επέκταση, στον ευρωπαϊκό» (Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας).
    Η συστηματική καλλιέργεια του διαπολιτισμικού διαλόγου θεωρήθηκε πως μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ της ελληνικής κοινωνίας και των κοινωνιών άλλων χωρών, απαλύνοντας τις τυχόν προκαταλήψεις και τα στερεότυπα που υπάρχουν. Επιπροσθέτως θεωρήθηκε πως θα συμβάλλει στην ομαλή συμβίωση διαφορετικών ομάδων που συνυπάρχουν στην σύγχρονη ελληνική κοινωνία μέσω της συμμετοχής όλων στα πολιτιστικά προϊόντα. Οι ομάδες αυτές έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά όπως είναι για παράδειγμα οι μετανάστες, οι μουσουλμάνοι της Θράκης, οι Έλληνες Ρομά, η Εβραϊκή Κοινότητα της Ελλάδας. Η στρατηγική προέβλεπε τη συνεργασία του Υπουργείου Πολιτισμού με το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, το Υπουργείο Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, το Υπουργείο Εξωτερικών, το Υπουργείο Οικονομίας, τη Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας, τη Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, τις πρεσβείες, τα προξενεία και τα παραρτήματα των πολιτιστικών φορέων, διάφορες μη κυβερνητικές οργανώσεις, πολιτιστικούς φορείς, δημόσιους  και ιδιωτικούς καθώς επίσης και φορείς σε τοπικό-περιφερειακό επίπεδο. Οι σύγχρονες τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνίας και ιδιαίτερα το ιντερνέτ θα προσέφεραν έναν εικονικό χώρο διαπολιτισμικής δράσης.(ο.π).


Παράδειγμα εφαρμογής της Εθνικής Στρατηγικής της Ελλάδας για το Ευρωπαϊκό Έτος Διαπολιτισμικού Διαλόγου 2008.
    Μία περίπτωση εφαρμογής της Εθνικής Στρατηγικής της Ελλάδας για το Ευρωπαϊκό Έτος Διαπολιτισμικού Διαλόγου 2008 είναι οι εκπαιδευτικές δράσεις για παιδιά και νέους Ρομά. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001 ( διότι τα αποτελέσματα της απογραφής του 2011 δεν είναι διαθέσιμα αναλυτικά, αυτό θα γίνει το δεύτερο εξάμηνο του 2012 ), η Ελλάδα αναγνωρίζει μία μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, που αντιπροσωπεύει το 1,1% του πληθυσμού. Τα άτομα που αποτελούν τη μειονότητα αυτή προσδιορίζουν τους εαυτούς τους ως Τούρκους, Ρομά και Πομάκους. Οι Ρομά αποτελούν κατά προσέγγιση  το 2,5 % του πληθυσμού και είναι διάσπαρτοι σε όλη την Ελλάδα. (Ελληνική Στατιστική Αρχή, 2011). Ωστόσο θα πρέπει να τονίσουμε ότι ο αριθμός των Ρομά δεν καθορίζεται με ακρίβεια σε καμία στατιστική μελέτη και είναι χωρισμένοι σε δύο ομάδες, ανάλογα με τον σταθερό ή νομαδικό τρόπο ζωής τους (Ζωγια Kουταλιανου, 2009)
    Πριν ακόμα από την εφαρμογή της Εθνικής Στρατηγικής σχετικά με το Ευρωπαϊκό Έτος Διαπολιτισμικού Διαλόγου 2008 είχαν γίνει κάποια πρώτα βήματα και κάποιες προσπάθειες ιδιαίτερα στην περιοχή της Αθήνας με υποστηρικτή το Υπουργείο Πολιτισμού και συγχρηματοδότηση από το 3ο κοινοτικό πλαίσιο στήριξης. Το πρόγραμμα που πραγματοποιήθηκε προέβλεπε την προώθηση της παιδείας των Ρομά και την προώθηση των πολιτιστικών τους παραδόσεων  έτσι ώστε μέσα από εκθέσεις φωτογραφίας και μουσικές εκδηλώσεις να έρθουν σε επαφή με το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Αξίζει να αναφερθούν :  «η λειτουργία Διαπολιτισμικού Κέντρου για τα παιδιά των Ελλήνων Τσιγγάνων στο Ίλιον Αττικής (1999)[….], η εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων για παιδιά Ρομά σε μουσεία της Αθήνας και της περιφέρειας ( 2003-2005) και το πρόγραμμα κατάρτισης νεαρών Ρομά γυναικών στη φωτογραφία ( 1999-2003 )» (Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας, ο.π). Ο Δημοτικός Οργανισμός Κοινωνικής Παρέμβασης & Υγείας (ΔΟΚΠΥ) του Δήμου Νέας Ιωνίας Μαγνησίας επίσης απευθύνθηκε σε ομάδες αθιγγάνων από το 1999 για συμβουλευτική στήριξη και εμβολιασμό των παιδιών (Υπουργείο Εσωτερικών , Υπουργείο Εξωτερικών, 2008:63)
    Η ανάγκη ίσης μεταχείρισης όλων των πληθυσμιακών μονάδων και της προώθησης της ποικιλομορφίας  είναι ο στόχος για να εξαλειφθούν τα κοινωνικά στερεότυπα και να υπάρχει όσο το δυνατόν κοινωνική συνοχή. Οι Ρομά ( όπως και οι οικονομικοί μετανάστες ) έχουν αναγνωριστεί ιδιαίτερα από το 2005 και μετά ως κοινωνικά ευαίσθητες ομάδες και η ενσωμάτωση τους στον κοινωνικό ιστό της ελληνικής επικράτειας ήταν προτεραιότητα, με πρωτοβουλίες που πάρθηκαν από την τοπική αυτοδιοίκηση, από μη κυβερνητικές οργανώσεις, εθελοντές μέσα στα πλαίσια του προγράμματος EQUAL που χρηματοδοτήθηκε εν μέρει από την Ε.Ε.( πρόγραμμα equal).
    Το 2008 λοιπόν η Ελλάδα στα πλαίσια της Εθνικής της Στρατηγικής πήρε πρωτοβουλίες σε τοπικό επίπεδο που ενθάρρυναν  το διαπολιτισμικό διάλογο, δημιούργησαν προϋποθέσεις αλληλεγγύης και συνεργασίας. Η ανοχή, η αποδοχή της ετερότητας, ο αμοιβαίος σεβασμός και ο  ανθρωπισμός ήταν τα βασικά στοιχεία των προγραμμάτων που πραγματοποιήθηκαν σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση όσον αφορά και την ομάδα των Ρομά που εξετάζουμε. Συνεχίστηκαν οι βέλτιστες πρακτικές που υλοποιούνταν στη χώρα μας μέχρι εκείνη τη χρονική περίοδο από υπηρεσίες και φορείς του Υπουργείου Πολιτισμού και δημιουργήθηκαν και άλλες.
     Αξίζει να αναφερθούμε στο πρόγραμμα Romfashion το οποίο σχεδιάστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να βελτιωθούν τα προσόντα και οι ικανότητες  των γυναικών Ρομά με το να δημιουργηθούν εργαστήρια για σχέδιο, ράψιμο και προώθηση παραδοσιακών τσιγγάνικων ρούχων, έκθεση επιλεγμένων τσιγγάνικων ρούχων και τελική επίδειξη μόδας ώστε να ενημερωθεί η ελληνική κοινωνία γύρω από την κουλτούρα των Ρομά και να βγουν οι γυναίκες αυτές από τον κοινωνικό αποκλεισμό. Ο δήμος που συμμετείχε στο πρόγραμμα αυτό ήταν ο δήμος Ζεφυρίου Αττικής και το όλο εγχείρημα είχε διάρκεια 24 μήνες  ( Dian,2008).
    Παρόλα αυτά τα αποτελέσματα του στόχου που τέθηκε από την Εθνική Στρατηγική όσον αφορά στο παράδειγμα που μόλις αναφέραμε δεν ήταν τα αναμενόμενα κατά 100%. Εντοπίστηκαν πολλές ελλείψεις στις υποδομές στέγασης των Ρομά, της απασχόλησης (εποχιακή απασχόληση, εισόδημα πολύ χαμηλότερο από το όριο της φτώχειας), της εκπαίδευσης (μεγάλο ποσοστό αναλφαβητισμού), προβλήματα υγείας. Δημοσιεύματα αναφέρουν πως το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, στην ετήσια έκθεση του για τα ανθρώπινα δικαιώματα η οποία δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο 2009, επισημαίνει πως στην Ελλάδα υπήρξε  «αύξηση περιπτώσεων απάνθρωπης μεταχείρισης λαθραίων μεταναστών, όσων αιτούνται άσυλο και μελών της κοινότητας Ρομά από αξιωματούχους επιβολής νόμου. Αναφέρθηκε επίσης σε διακρίσεις εναντίον εθνικών μειονοτήτων, εκμετάλλευση παιδιών, απόπειρες καταστολής της ελευθερίας του λόγου και της θρησκείας και ανεπαρκή προστασία στα θύματα ενδοοικογενειακής βίας».(SETimes.com,  2009). Έτσι καταρτίστηκε και πρόκειται να τεθεί σε εφαρμογή το σχέδιο εθνικής στρατηγικής για τους Ρομά μέχρι και το έτος 2020. «Ο πρωταρχικός στόχος του Σχεδίου Δράσης είναι η άρση των όρων του κοινωνικού αποκλεισμού των Ρομά και η δημιουργία των προϋποθέσεων της κοινωνικής ένταξης των Ρομά, Ελλήνων και αλλοδαπών που διαβιούν νόμιμα στην χώρα». (ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ, 2011).
   


ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

    Σύμφωνα με τα παραπάνω η Ελλάδα ενώ διαθέτει πλούσιο πολιτισμικό απόθεμα παγκοσμίου εμβέλειας και ενώ παρατηρείται μία ιδιαίτερη κινητικότητα πληθυσμιακών ομάδων λόγω της γεωγραφικής της θέσης μεγάλου γεωπολιτικού ενδιαφέροντος εντούτοις δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί πλήρως στην στρατηγική και τους στόχους που είχε θέσει η Ε.Ε για το έτος 2008. Ενώ το πρόγραμμα ευαισθητοποίησε τους πολίτες σχετικά με το θέμα του διαπολιτισμικού διαλόγου και ενώ πολλοί φορείς και στελέχη της τοπικής αυτοδιοίκησης κινητοποιήθηκαν μέσω ποικίλων δραστηριοτήτων εντούτοις δεν παρατηρήθηκαν διαρθρωτικές αλλαγές στον διοικητικό τομέα σχετικά με το ζήτημα αυτό. Τα συμπεράσματα αυτά αναφέρονται  στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αξιολόγηση του Ευρωπαϊκού Έτους Διαπολιτισμικού Διαλόγου 2008, η οποία δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2010. (Ευρωπαϊκή Επιτροπή ,2010).Αυτό οφείλεται πιθανών στην έλλειψη συντονισμού των διαφόρων υπηρεσιών και φορέων  οι οποίοι ήταν υπεύθυνοι για την άσκηση της παραπάνω στρατηγικής με σκοπό την ανάδειξη της πολυπολιτισμικότητας και του διαπολιτισμικού διαλόγου.
 Πρέπει να αναρωτηθούμε αν ο στόχος ήταν πράγματι « η μεγάλη οικογένεια που συγκεντρώνεται μετά τις διαφορές της- όπως τη χαρακτήρισε ο Βολταίρος».( Soledad Garcia, 1993: 104). Σήμερα παρατηρούμε την εμφάνιση μιας νέας μορφής πολιτισμικής δομής η οποία είναι παγκόσμια και που σύντομα «θα αρχίσει να ποικίλλει μέσω της προσαρμογής της σε διαφορετικά περιβάλλοντα .Με άλλα λόγια, οι σημερινές υβριδικές μορφές δεν αποτελούν αναγκαστικά ένα στάδιο της πορείας προς έναν ομοιογενή παγκόσμιο πολιτισμό» (Burke,P. 2010:103).
Έτσι έμφαση δίνεται από εδώ και πέρα στο χώρο της εκπαίδευσης , στον εποικοδομητικό διάλογο μεταξύ των πολιτών και στην αξιοποίηση των διδαγμάτων από το πρόγραμμα του 2008.  Η συνεργασία με άλλες διεθνείς οργανώσεις κρίνεται απαραίτητη όπως επίσης η συμμετοχή των λιγότερο ευνοημένων ομάδων ( η περίπτωση των Ρομά που αναφέρθηκε είναι χαρακτηριστική (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο.π).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

•    Αθανασοπούλου,Α.,Γλύτση,Ε., Χαμπούρη Ιωαννίδου, Αικ. (2002), Οι διαστάσεις των πολιτιστικών φαινομένων, τόμος Β, Πάτρα : Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.

•    Burke,P. (2010), Πολιτισμικός Υβριδισμός, Αθήνα : Μεταίχμιο.

•    Ευρωπαϊκή επιτροπή,(1998), Πρώτο Πρόγραμμα-Πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για τον Πολιτισμό, Βρυξέλλες.

•    Παπαγεωργίου,Κ.(1997), «Περί πολυπολιτισμικότητας ή πως ο βάτραχος θα μπορούσε να ξαναγίνει πρίγκιπας», στο Τσαρλς Ταιηλορ, Πολυπολιτισμικότητα. Αθήνα : Πόλις.

•    Pfetsch,R.F.(2003), «Πολιτική, Κουλτούρα και Ταυτότητα στην Ευρώπη», στο Η.Κατσούλης, Μ.Ανανιάδη, Σ.Ιωαννίδης (επιμ.), Παγκοσμιοποίηση, Οικονομικές, Πολιτικές, Πολιτισμικές Όψεις. Αθήνα : Ι.Σιδέρης.

•    Soledad Garcia (1993), «Είδωλα της Ευρώπης», στο Ν.Φωκάς, Α.Ζήρας και συν., Ελληνική πολιτισμική ταυτότητα και ευρωπαϊκή ενοποίηση, Αθήνα : Εστία.

•    Τσαούσης, Δ.Γ.(1984), Χρηστικό Λεξικό Κοινωνιολογίας, Αθήνα:   
            Κοινωνιολογική Βιβλιοθήκη Gutenberg.

ΠΗΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
•    Dian, δραστηριότητες εκπαίδευσης και διαχείρισης, 2008
http://www.dian.gr/projects_eu_romfashion.php ( πρόσβαση 12/02/2012)

•    Ελληνική Στατιστική Αρχή, Δελτίο Τύπου, http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/A1602/PressReleases/A1602_SAM01_DT_DC_00_2011_01_F_GR.pdf
( πρόσβαση 12/02/2012)
•    Ευρωπαϊκή Επιτροπή,(2008), Η ιστορία του Ευρωπαϊκού Έτους Διαπολιτισμικού Διαλόγου. http://ec.europa.eu/culture/our-programmes-and-actions/the-story-of-the-european-year-of-intercultural-dialogue_fr.htm (πρόσβαση 07/02/2012)

•    Ευρωπαϊκή Επιτροπή, (2010), έκθεση για την αξιολόγηση του Ευρωπαϊκού Έτους Διαπολιτισμικού Διαλόγου, 
                      http://europa.eu/legislation_summaries/culture/l29017_el.htm
                      (πρόσβαση 14/02/2012)

             
•    Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Επιχορηγήσεις http://ec.europa.eu/contracts_grants/grants_el.htm(πρόσβαση 07/02/2012)
•    Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Απόφαση αριθ. 1983/2006/ΕΚ του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με το Ευρωπαϊκό Έτος Διαπολιτισμικού Διαλόγου 2008,Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης,(30/12/2006)
 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2006:412:0044:0050:EL:PDF
(πρόσβαση 08/02/2012)

•    Ζωγια Kουταλιανου, Μόνιμοι κάτοικοι αλλά παράνομοι οι χιλιάδες Ρομά, εφημερίδα Καθημερινή, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_25/03/2009_308863
( πρόσβαση 12/02/2012 ).
•    Itzel C.,(2008), Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Πολιτική στον τομέα του πολιτισμού, http://circa.europa.eu/irc/opoce/fact_sheets/info/data/policies/culture/article_7317_el.htm#top ( πρόσβαση 06/02/2012 ).

•    Κοσμίδου Ζ.,(2000), Πολιτισμός ως Επικοινωνιακό Μέσο για τη βελτίωση των Διεθνών Σχέσεων και η Ελληνική Πολιτιστική Διπλωματία, Διδακτορική διατριβή
http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/12825#page/114/mode/2up (πρόσβαση 07/02/2012)

•    Μούσης, Ν., ( 2005), Ευρωπαϊκή Ένωση ,Αθήνα: Παπαζήσης
http://www.europedia.moussis.eu/books/Book_2/2/2/2/index.tkl?lang=gr&all=1&pos=20&s=1&e=10 ( πρόσβαση 06/02/2012 ).

•    Πρόγραμμα Πολιτισμός 2000
http://europa.eu/legislation_summaries/culture/129006_el.htm
(πρόσβαση 07/02/2012)
•    Πρόγραμμα     EQUAL ( απασχολησιμότητα β κύκλος,2005-2008)
http://www.equalgreece.gr/groupsubdetailbasic.asp?Ergonum=59&pg=results
(πρόσβαση 12/02/2012)

    Πρόγραμμα Πολιτισμός 2007-2013 http://www.yppo.gr/6/g6141.jsp?obj_id=7910 και
http://europa.eu/legislation_summaries/culture/l29016_el.htm
(πρόσβαση 07/02/2012)

•    SETimes.com, 2009, Το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ επικρίνει διακρίσεις στην εικόνα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα, http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/el/features/setimes/features/2009/03/20/feature-01 (πρόσβαση 13/02/2012)


•    Τι είναι «Διαπολιτισμικός Διάλογος»
http://www.interculturaldialogue.eu/web/intercultural-dialogue.php ,
(πρόσβαση  06/02/2012).

•    Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Πλαίσιο Εθνικής Στρατηγικής για τους Ρομά, 2011, http://ec.europa.eu/justice/discrimination/files/roma_greece_strategy_el.pdf
(πρόσβαση 13/02/2012)


•    Υπουργείο Εσωτερικών , Υπουργείο Εξωτερικών, Τοπική Αυτοδιοίκηση και Διαπολιτισμικότητα, η συνεισφορά των ελληνικών ΟΤΑ στο Διαπολιτισμικό Διάλογο σήμερα, 2008:63) http://www.ypes.gr/UserFiles/f0ff9297-f516-40ff-a70e-eca84e2ec9b9/bookGreek.pdf (πρόσβαση 12/02/2012)


o    Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας, Εθνική Στρατηγική της Ελλάδας για το Ευρωπαϊκό Έτος Διαπολιτισμικού Διαλόγου 2008
http://ec.europa.eu/culture/archive/dialogue/strategies_en.html (πρόσβαση  07/02/2012).

Κωνσταντίνα Χατζίνα
Μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο ΕΑΠ- Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων.