Διατροφική Πολιτιστική Κληρονομιά της Ελλάδας- Η Πίτα

Πίτες και Μεσογειακή Δίαιτα

Η Κορώνη, ο τόπος της κορωνέικης ελιάς, επιλέχθηκε ως «εμβληματική κοινότητα» για τη χώρα μας, από το 2008 που άρχισαν οι προσπάθειες για τη συγκρότηση του φακέλου της κοινής υποψηφιότητας των τεσσάρων πρώτων  χωρών (Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Μαρόκο) για την εγγραφήστους Διεθνείς Καταλόγους της Σύμβασης για την Προστασία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Έκτοτε, έχουν περάσει έξι χρόνια. Πέρα από το συμβολικό κεφάλαιο που επενδύεται σε κάθε στοιχείο που εγγράφεται στους Διεθνείς Καταλόγους, υπάρχει πάντα η ανάγκη της περαιτέρω τεκμηρίωσης και ανάδειξής του. 
Με αυτή την αφορμή, με σκοπό δηλαδή την προβολή του πλούτου που κρύβει αυτό το κοινό, μεσογειακό πολιτισμικό στοιχείο, συγκροτήθηκε η μικρή και ενδεικτική συλλογή από πίτες της Ελλάδας που παρουσιάζουμε σήμερα. Μέσα στη ζύμη της πίτας, βρίσκουμε τόσο τα χόρτα (τα άγρια, του κήπου, τα μυρωδικά), όσο και προϊόντα της κτηνοτροφίας ή και της αλιείας. Είναι, με άλλα λόγια, ένα παρασκεύασμα που συμπληρώνει τα δύο της «τριάδας» (λάδι και αλεύρι) με όλες τις άλλες τροφές που έχουν κερδίσει την αναγνώριση ως πρότυπο υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής. Η παραγωγή και η κατανάλωση της τροφής είναι ένας πολιτισμικός κώδικας εξίσου πλούσιος και έμφορτος νοημάτων όσο και η γλώσσα. Είναι ένας κώδικας με πολλές τοπικές παραλλαγές. Θελήσαμε να δώσουμε ένα μικρό δείγμα του πώς αρθρώνονται τοπικά διατροφικά ιδιώματα γύρω από ένα πολύ γνωστό και αγαπημένο φαγητό, την πίτα. Η πίτα είναι το φαγητό της ανάγκης, το (σχετικά) γρήγορο στην παρασκευή φαγητό, το φαγητό που μπορείς να πάρεις έξω από το σπίτι και να το καταναλώσεις εύκολα στο χώρο δουλειάς, στο χωράφι. Είναι, επίσης, η βασίλισσα της «κουζίνας των φτωχών», μέσα σε αυτήν μπορούν να ενσωματωθούν όλα τα υπόλοιπα από προηγούμενα γεύματα. Τίποτε δεν πετιέται, αλλά γίνεται μια νέα νοστιμιά. Είναι όμως και το φαγητό της γιορτής, της ξεχωριστής περίστασης που θέλουμε να μοιραστούμε με τους άλλους γύρω μας. Η πίτα διπλώνεται και αγκαλιάζει το περιεχόμενό της. Και αυτό έχει νοηματοδοτηθεί συμβολικά: η πίτα ενώνει τους ανθρώπους που τη μοιράζονται στις ιδιαίτερες εθιμικές περιστάσεις και ταυτόχρονα υποδηλώνει την ευχή για σταθερή ένωση μέσα από το δίπλωμά της. Η μικρή αυτή καταγραφή από πίτες «διπλώνεται» γύρω από τις αφηγήσεις όσων μας τις έδωσαν και ταυτόχρονα μας είπαν πότε και για ποιον λόγο τις φτιάχνουν και τις καταναλώνουν. Ο συνάδελφός μας, ο Γιάννης Ν. Δρίνης, Λαογράφος, παρότρυνε όσους μας έδωσαν τις οικογενειακές τους συνταγές να μοιραστούν μαζί μας και τα κοινωνικά και τελετουργικά συμφραζόμενα της παρασκευής και κατανάλωσής τους.
Η μνήμη των ανθρώπων συχνά αγκυρώνεται στη γεύση και στην όσφρηση. Η κοινωνική μνήμη των ομάδων αναπαράγεται και αναδιατάσσεται γύρω από τις αφηγήσεις τους. Οι αφηγήσεις για το φαγητό, για το πώς και πότε το παρασκευάζουν, το πώς και πότε καταναλώνουν τις τροφές, είναι
από τις πιο συχνές, αλλά μάλλον από τις λιγότερο μελετημένες. Ίσως γιατί θεωρήθηκε ότι ανήκουν στο βασίλειο των γυναικών και του ιδιωτικού. Όμως δεν είναι έτσι. Είναι αφηγήσεις που εκβάλλουν στο συλλογικό. Οι διατροφικές συνήθειες προσδιορίζουν πολιτισμικές ομάδες και συγκροτούν πολιτισμικές ταυτότητες και ετερότητες. Οι συνδυασμοί των τροφίμων που περιλαμβάνουν οι πίτες που παρουσιάζουμε, καθώς και οι περιστάσεις της κατανάλωσης κάθε μιας από αυτές είναι ξεχωριστές. Ελπίζουμε να τις απολαύσετε όλες. Είναι κομμάτι της κοινής μας κληρονομιάς, ενός κοινού διατροφικού πολιτισμού γύρω από τη Μεσόγειο.

ΕΔΩ θα βρείτε την ενδεικτική συλλογή από πίτες της Ελλάδας. Aν αντιμετωπίζετε κάποιο πρόβλημα με την ανάγνωση του ελληνικού κειμένου του αρχείου, δοκιμάστε να κάνετε «λήψη» (dowload). 

Σταυρούλα- Βίλλυ Φωτοπούλου

Διευθύντρια Νεώτερου Πολιτιστικού Αποθέματος
και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς ΥΠΠΟΑ

αναδημοσίευση από http://ayla.culture.gr/