Ανάλυση και πρόσληψη μηνύματος της ομάδας Aegina Rising στα πλαίσια της έκθεσης Φαντάσου την Πόλη: Αίγινα 2013.Κωνσταντίνα Χατζίνα

( Το κείμενο που ακολουθεί είναι ένα απόσπασμα από την τρίτη εργασία στα πλαίσια του μαθήματος Πολιτιστική Επικοινωνία του μεταπτυχιακού προγράμματος Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων του ΕΑΠ κατά τη διάρκεια του ακαδημαικού έτους 2013-2014. Εχει αφαιρεθεί η βιβλιογραφία και κάποια άλλα στοιχεία)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Καθώς διανύουμε μία εποχή πολιτισμικής και οικονομικής κρίσης, ο πολιτιστικός τομέας εφαρμόζει νέες επικοινωνιακές προσεγγίσεις, με το άτομο να βρίσκεται στο επίκεντρο σχεδιασμού και δράσεων, με τους κοινωνικούς επιστήμονες να εξελίσσουν τις θεωρίες επικοινωνίας, και τους μάνατζερ να αναθεωρούν τις παραδοσιακές μεθόδους πωλήσεων. Αποτέλεσμα, η διοίκηση, ο σχεδιασμός και το μάρκετινγκ να θέσουν το άτομο στο επίκεντρο των δράσεων τους.

 Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να προσεγγίσει το πολιτιστικό μήνυμα ως «όλον», δηλαδή ένα σύνολο που περιέχει πνευματική δημιουργία (που επιδιώκει αλληλεπίδραση με το άτομο) και βιωματική πρόσληψη. Σύνολο που περιέχει την εμπειρία της επαφής με μία πολιτιστική δραστηριότητα, το κάλεσμα (ή το ερέθισμα) που παρακινεί το κοινό να επικοινωνήσει με το πολιτιστικό προϊόν  και τους δημιουργούς του. Σύνολο όπου περιλαμβάνονται, η αφίσα που θα καλέσει και θα ενημερώσει, η ευκολία πρόσβασης του ατόμου , όλες οι παρεχόμενες υπηρεσίες, γενικότερα κάθε βοήθεια ώστε να προσλάβει τα μηνύματα. Για το λόγο αυτό η εργασία ξεκινά με την διερεύνηση του πολιτιστικού μηνύματος. Επιμέρους στόχος της εργασίας είναι η μελέτη της δομής και του ρόλου του μηνύματος «τα Καποδιστριακά Κτίρια Φωνάζουν» που υιοθετήθηκε από την ομάδα Aegina Rising στα πλαίσια της έκθεσης «Φαντάσου την Πόλη: Αίγινα 2013». Τα προσδοκώμενα αποτελέσματα της συγκεκριμένης εργασίας αφορούν στις συνέπειες που επιφέρει η επιλογή του σχεδιασμού του συγκεκριμένου μηνύματος, στην επίτευξη ή όχι του στόχου που έχει βάλει ο φορέας αυτός. Επιλέχθηκε το μήνυμα αυτό γιατί είχε αναγνωρίσιμο ρόλο στο πλαίσιο της παραπάνω πολιτιστικής δράσης.

Σε ότι αφορά στη μεθοδολογία για την ανάπτυξη του θεωρητικού μέρους έγινε αξιοποίηση της σχετικής βιβλιογραφίας από τον επιστημονικό κλάδο των πολιτιστικών σπουδών και της ψηφιακής αρθρογραφίας  . Για τη μελέτη της περίπτωσης που εξετάζουμε χρησιμοποιήθηκαν πηγές από το διαδίκτυο καθώς και επιτόπια έρευνα και συμμετοχή στην ομάδα Aegina Rising της οποίας η γράφουσα είναι ενεργό μέλος.

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

1.Βασικές έννοιες.

1.1.Το πολιτιστικό  μήνυμα και τα χαρακτηριστικά του.

Το μήνυμα θεωρείται μέσο επίτευξης επικοινωνίας. Η επικοινωνία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις λέξεις που επιλέγονται κάθε φορά για να εκφραστεί μία ιδέα, μία άποψη ή ακόμα και για να επηρεαστεί η συμπεριφορά του δέκτη. Ο  τρόπος με τον οποίο ο δέκτης θα προσλάβει το μήνυμα εξαρτάται κάθε φορά από το περιεχόμενο του μηνύματος, τη δομή, τη μορφή, τους παράγοντες και το περιβάλλον δημιουργίας του, το κανάλι μεταβίβασης. Επηρεάζεται με λίγα λόγια από τα χαρακτηριστικά του μηνύματος. Εάν το μήνυμα δεν είναι ξεκάθαρο ή με λογική δομή τότε υπάρχει ο κίνδυνος ο δέκτης να μη μπορέσει να το αποκωδικοποιήσει σωστά και έτσι να χάσει την αποτελεσματικότητα του.

Είναι δύσκολο πάντως να καθοριστεί εκ των προτέρων ποιος από τους πιθανούς τρόπους οργάνωσης ενός μηνύματος θα έχει τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα ειδικότερα όσο αυξάνεται ο αριθμός των δεκτών.

Το μήνυμα μεταφέρει λεκτικούς και εξωλεκτικούς κώδικες. Βάση των κωδίκων αυτών και τον τρόπο οργάνωσης των κοινωνικών δομών γίνεται η αποκωδικοποίηση και η νοηματοδότηση του. Η Μ. Ψύλλα (ο.π : 78-79) αναφέρει πως στη δημιουργία του μηνύματος πρέπει να συνυπολογίζονται οι έκδηλες και οι υπολανθάνουσες πληροφορίες που μεταφέρει. Οι έκδηλες πληροφορίες προσφέρουν βάση για εννοιολογική ανάλυση όπως είναι η ταξινόμηση, η καταμέτρηση, η συσχέτιση και η σύγκριση. Οι υπολανθάνουσες, συνδέονται με σύμβολα και επικοινωνιακές πρακτικές της κάθε κοινωνικής ομάδας και αναλύονται βάσει των συμπερασμάτων που προκύπτουν από τα έκδηλα χαρακτηριστικά και συνδέονται με κοινωνικοπολιτικά, ψυχολογικά και πολιτιστικά δεδομένα.

Η σχέση μορφής και περιεχομένου είναι στενή αφού η μορφή που επιλέγεται καθορίζει το περιεχόμενο. Επομένως για να προχωρήσει κανείς σε ανάλυση κάποιου μηνύματος καθώς επίσης και στη σωστή πρόσληψη του θα πρέπει να εφαρμόσει  μία ολιστική προσέγγιση και να αντιμετωπισθεί αυτό ως κοινωνικό προϊόν. Έτσι θα γίνουν κατανοητά τα δεδομένα που επιθυμεί ο πομπός. Πολλές φορές δεν είναι δυνατόν να μην υπεισέρθει το υποκειμενικό στοιχείο του λήπτη κατά τη διάρκεια της αποκωδικοποίησης.

Στον πολιτισμό καθώς επίσης και στους πολιτιστικούς φορείς δημιουργούνται συνεχώς μηνύματα. Αυτός άλλωστε είναι και ο ορισμός του πολιτισμού: η δημιουργία πνευματικών έργων και προϊόντων και η επικοινωνία και αλληλεπίδραση τους με το κοινό μέσα από μία δυναμική διαδικασία. Όπως αναφέρει ο Maroevic «Πολιτισμός είναι μεταξύ άλλων η ικανότητα μιας κοινότητας να αναγνωρίζει, να ταυτοποιεί και να παράγει σύμβολα με παρόμοιο τρόπο» (Maroevic,στο Ηοοper-Greenhill,2005:40).

Το μήνυμα αποτελεί μέσο επικοινωνίας πολιτισμού- κοινού, όπου ενυπάρχουν ο χρόνος και η κοινωνία. Ο χρόνος αφηγείται τα υλικά χαρακτηριστικά, ενώ το νόημα του αντικειμένου και οι πληροφορίες που εξάγονται καθρεπτίζονται στην κοινωνία.

Ένα πολιτιστικό προϊόν μπορεί να περιγραφεί ως ένα σύνολο που περικλείει μηνύματα τα οποία ενεργοποιούν το άτομο να έρθει σε επαφή με το πολιτιστικό προϊόν μέσω της διαφήμισης, διάφορα ερεθίσματα που προκύπτουν από την επαφή αυτή, επιδράσεις του πολιτιστικού προϊόντος με το περιβάλλον μέσα στο οποίο συντελείται η επικοινωνία καθώς επίσης και τις ιδεολογικές τάσεις δημιουργού και δέκτη.

Το πολιτιστικό μήνυμα έχει όμως και άλλα χαρακτηριστικά που τονίζουν την ιδιαιτερότητα του. Μεταφέρει πνευματική δημιουργία, εκφράζει ένα προϊόν που παράγεται και καταναλώνεται άμεσα και αν δε γίνει αυτό δε φυλάγεται αλλά χάνεται. Επίσης η νοηματοδότηση ενός πολιτιστικού μηνύματος δεν είναι ποτέ ίδια αφού η πρόσληψη του είναι διαφορετική ανάλογα το κοινό στο οποίο απευθύνεται.

1.2 Μέθοδοι ανάλυσης ενός μηνύματος.

Υπάρχουν οι παρακάτω μέθοδοι ανάλυσης ενός μηνύματος:

α)  Η κλασική θεματική μέθοδος.

Η ανάλυση κειμένου ή περιεχομένου ενός μηνύματος έχει καθιερωθεί ως ένας γενικός όρος που περιλαμβάνει εμπειρικές μεθόδους αρκετά διαφορετικές ως προς τις θεωρητικές τους αφετηρίες και τον τρόπο προσέγγισης των κειμένων. Σε ένα γενικό επίπεδο, πάντως, βασικός στόχος της κλασικής ανάλυσης περιεχομένου ή/και της θεματικής  ανάλυσης είναι η μετατροπή «ακατέργαστων» και ετερόκλιτων πληροφοριών γύρω από ένα ζήτημα σε δεδομένα τα οποία μπορούν να τύχουν μιας συστηματικής, κατά κανόνα, στατιστικής επεξεργασίας και περιγραφής (Φίλιας, 1998:205). Η κλασική θεματική μέθοδος υποστηρίζει την διερεύνηση των κοινωνικοπολιτικών τάσεων, του ρόλου των Μ.Μ.Ε, την ιδεολογία και την κοινωνική συμπεριφορά των ατόμων. Περιέχει θεματική διερεύνηση και διερεύνηση σχέσεων ανάμεσα στα θέματα αλλά και την απουσία τους.

β) Οι γλωσσολογικές προσεγγίσεις.

Οι προσεγγίσεις αυτές βασίζονται στη σημασία του λόγου και του λεκτικού πλούτου και διακρίνονται στις παρακάτω μεθόδους ανάλυσης:

1. Λεξικολογική ανάλυση. Οι γλωσσολογικές προσεγγίσεις αρχικά μετρούσαν τη συχνότητα εμφάνισης λέξεων και συνδυασμών (λεξικομετρία). Όμως όπως έγινε κατανοητό οι στατιστικές δεν έδιναν επαρκή αποτελέσματα. Χρειαζόταν υποστήριξη και άλλων μεθόδων, αφού λειτουργούσαν ως ποσοτικά εργαλεία. Ούτε η διερεύνηση σημασιολογικών ενοτήτων είχε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Διότι η διερεύνηση αυτή περιορίζεται στη σημασία των λέξεων, δεν ερευνά τις σχέσεις σύνταξης κειμένου και σημασιολογικής του λειτουργίας, ούτε τοποθετεί το κείμενο στο περιβάλλον παραγωγής του (δομική λεξικολογία) (Μ.Ψύλλα,ο.π :87-91)

2. Συντακτική ανάλυση.

Η συντακτική ανάλυση στοιχείων όπως είναι μία φράση ή κάποια πρόταση και η ερμηνεία των αποτελεσμάτων της ανάλυσης αυτής δίνει περιορισμένα στοιχεία ( γίνεται επεξεργασία σε ηλεκτρονικό υπολογιστή).

3.  Ανάλυση  απόφανσης.

Σε αυτή τη μέθοδο ο λόγος προσεγγίζεται με βάση τις συνθήκες γέννησης του και της κοινωνικής θέσης του ομιλητή.  Όπως όμως επισημαίνει η Μ. Ψύλλα (ο.π :94) δεν υπάρχει μία διακριτή θεωρία της αποφαντικής πράξης. Αυτό συμβαίνει γιατί η προσπάθεια θεώρησης του λόγου προτείνει αναζήτηση των κανόνων (βάσει των οποίων ένας ομιλητής δημιουργεί και στέλνει μηνύματα), εξετάζει τη μια πλευρά της επικοινωνίας, δηλαδή τον πομπό.

γ) Η μέθοδος ανάλυσης επιχειρηματολογίας.

Η μέθοδος αυτή διαφορετική από τις προηγούμενες χρησιμοποιεί συνήθως λεκτικά σύμβολα και εικόνες ως μέσα έκφρασης. Αναλύει σε ένα μήνυμα επιχειρήματα, στρατηγικές, προθέσεις, δεδομένα κοινωνικού- πολιτικού- οικονομικού και ιδεολογικού πλαισίου, πειστικότητα, σχέσεις ανθρώπων. Συνδέεται με επιστήμες όπως κοινωνιολογία, σημειολογία, γλωσσολογία κ.α.

δ) Η μέθοδος της σημειωτικής ή σημειολογίας.

Ο όρος σημειoλογία οφείλεται στο Ελβετό γλωσσολόγο, Ferdinand de Saussure  ο οποίος όρισε τη σημειολογία ως «την επιστήμη που μελετά τη ζωή των σημείων μέσα στην κοινωνική ζωή» (Saussure 1979: 45-46), με στόχο να κάνει τη σημειολογία «υπερ-επιστήμη», της οποίας η γλωσσολογία θα αποτελούσε αναπόσπαστο τμήμα. Έλεγε χαρακτηριστικά πως «μπορούμε λοιπόν να νοήσουμε μια επιστήμη που μελετάει τη ζωή των σημείων στην κοινωνική ζωή, η επιστήμη αυτή θ' αποτελέσει μέρος της Κοινωνικής Ψυχολογίας και κατά συνέπεια της Γενικής Ψυχολογίας . Θα την ονομάσουμε Σημειολογία, από την ελληνική λέξη σημείο. Η Σημειολογία θα μας πληροφορούσε από τι συνίστανται τα σημεία, ποιοι νόμοι τα διέπουν. Δεν μπορούμε όμως να πούμε τι θα είναι, εφ' όσον ακόμη δεν υπάρχει, αλλά έχει δικαίωμα να υπάρξει, η θέση της είναι από τα πριν καθορισμένη». Ο όρος σημειωτική ανήκει στον Αμερικάνο φιλόσοφο Charles Peirce ο οποίος όρισε τη σημειωτική ως τη γενική θεωρία των σημείων.

Η μελέτη των σημείων και του τρόπου που λειτουργούν ονομάζεται Σημειωτική ή Σημειολογία και έχει τρία πεδία έρευνας:

1)          Το ίδιο το σημείο.

2)          Τους κώδικες ή τα συστήματα που οργανώνονται τα σημεία.

3)          Την κουλτούρα στην οποία λειτουργούν οι κώδικες και τα σημεία. (Fiske,1992:62)

Η Σημειωτική σε συνεργασία με τις μεθόδους που αναφέρθηκαν προηγουμένως μπορεί να ερμηνεύσει τα σημασιακά σύνολα της κάθε κοινωνικής ομάδας όπου τα πολιτιστικά δεδομένα είναι θεμελιώδη.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

2.Η ομάδα Aegina Rising και το πολιτιστικό μήνυμα που μετέδωσε.

2.1. Η ομάδα Aegina Rising

Στο δεύτερο αυτό μέρος επιχειρείται η σύνδεση της θεωρητικής προσέγγισης του θέματος με την άμεση πρακτική εφαρμογή μέσα από την μελέτη του πολιτιστικού μηνύματος που θέλησε να μεταδώσει η ομάδα Aegina Rising. Η συγκεκριμένη επιλογή έγινε λόγω της  εξαιρετικά μεγάλης απήχησης που είχε η εκδήλωση «Φαντάσου την Πόλη: Αίγινα 2013» το καλοκαίρι του 2013 στο νησί.

Το  Aegina Rising είναι ένα δίκτυο νέων, κατά βάση, σε ηλικία πολιτών, που δραστηριοποιείται στην Αίγινα, με στόχο την πολύπλευρη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, μέσω ποικίλων και πολυεπίπεδων δράσεων. Ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2012 με έναν πυρήνα είκοσι ατόμων, με διαφορετικό επαγγελματικό και επιστημονικό προσανατολισμό. Αποτελούσε, ταυτόχρονα,  μία ιδέα αλλά και ένα στόχο πολλών από τα άτομα που δημιούργησαν το δίκτυο αυτό.

 Στόχος της ομάδας Aegina Rising  είναι να συμπεριλάβουν στην προσπάθεια αυτή και να ενεργοποιήσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος από το ανθρώπινο δυναμικό που έχει άμεση ή έμμεση σχέση με την Αίγινα: πέρα από τους μόνιμους κατοίκους, τα άτομα που κατάγονται από την Αίγινα αλλά δραστηριοποιούνται και ζουν σε άλλες πόλεις/χώρες, να προσεγγίσουν και να ενεργοποιήσουν ανθρώπους που έχουν πολυετή και συνεχιζόμενη επαφή με το νησί αλλά και ανθρώπους που μπορεί να προσελκυστούν μέσα από τα δίκτυα των συμμετεχόντων στην εκάστοτε δράση της ομάδας, οι οποίοι έχουν την θέληση και την διάθεση να προσφέρουν την τεχνογνωσία τους για το δημόσιο συμφέρον.

Σκοπός του Aegina Rising είναι η δημιουργία τέτοιων συνθηκών  που θα οδηγήσουν στην βελτίωση της κοινωνικής, επιχειρηματικής και καλλιτεχνικής ζωής στην Αίγινα.

(www.aeginarising.gr)

Οι δραστηριότητες που έχει μέχρι τώρα να επιδείξει η ομάδα πολλαπλές και ποικίλου περιεχομένου (εκδήλωση για τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων, Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης στην Αίγινα κ.α) με αποκορύφωμα την εκδήλωση «Φαντάσου την Πόλη: Αίγινα 2013».

2.2 Tο πολιτιστικό μήνυμα «Τα Καποδιστριακά Κτίρια Φωνάζουν».

Με βάση τη σημειολογική ανάλυση θα προχωρήσουμε στην παρουσίαση μας.  Σύμφωνα με την σημειωτική το νόημα δεν είναι μια στατική και απόλυτη έννοια. Το νόημα είναι αποτέλεσμα μιας δυναμικής αλληλεπίδρασης ανάμεσα στο σημείο, σε αυτό στο οποίο το σημείο αναφέρεται, σε αυτούς που χρησιμοποιούν το σημείο (Fiske, ο.π: 63).

Η σημειολογία λειτουργεί ως πεδίο συνάντησης της γλωσσολογίας και της επιστήμης της διαφήμισης και των μέσων επικοινωνίας (Χαλεβελάκη Μ., 2010: 165). Υπό το πρίσμα της σημειολογίας τα μηνύματα διαβάζονται και ερμηνεύονται σε δύο επίπεδα: α) σε αυτό που φαίνεται (καταδήλωση), β) σε αυτό που κρύβεται πίσω από τις λέξεις (συμπαραδήλωση). Ο όρος καταδήλωση χρησιμοποιείται για να περιγράψει το κυριολεκτικό νόημα ενός μηνύματος, αυτό, δηλαδή, που προκύπτει από μια απλή, «κατά γράμμα» ανάγνωση – θέαση της εικόνας και του κειμένου που τη συνοδεύει. Θεμελιώνεται έτσι ένα πρώτο επίπεδο νοήματος, πάνω στο οποίο ο δέκτης θα στηριχθεί για να περάσει στην αντίληψη και επεξεργασία του δευτέρου επιπέδου, που αναφέρεται στο συμβολισμό και απαιτεί γνώση και χρήση συγκεκριμένων πολιτισμικών κωδίκων. Τα σημεία που υπάρχουν στις αφίσες που θα εξετάσουμε δίνουν αξία - συμβολικό περιεχόμενο στο πολιτιστικό δρώμενο. Η εικόνα, ως σημείο - φορέας μηνυμάτων, δίνει πληροφορίες, συγκεκριμενοποιεί το περιεχόμενο των μηνυμάτων και μειώνει την αβεβαιότητα (Shannon C.E, 2003: 20).

            Η πολιτιστική εκδήλωση που οργάνωσε το Aegina Rising « Φαντάσου την Πόλη: Αίγινα 2013» πραγματοποιήθηκε από 10 έως 18 Ιουλίου 2013. Στα πλαίσια του προγράμματος αυτού μεταξύ άλλων υλοποιήθηκαν και δυο δράσεις που συνδέονταν μεταξύ τους.  Η πρώτη έλαβε χώρα την Παρασκευή 12 Ιουλίου στον  προαύλιο χώρο του  Μητροπολιτικού Ναού Αίγινας με τίτλο «Τα Καποδιστριακά Κτίρια Φωνάζουν: Το Ευνάρδειο». Η δεύτερη δράση έγινε την Τετάρτη 17 Ιουλίου στην είσοδο του Καποδιστριακού Ορφανοτροφείου  με τίτλο  «Τα Καποδιστριακά Κτίρια Φωνάζουν: Το Ορφανοτροφείο».

Ο στόχος των δράσεων αυτών ήταν να ευαισθητοποιήσει και να προκαλέσει το ενδιαφέρον των κατοίκων και των παραθεριστών που περνούν καθημερινά μπροστά από τα Καποδιστριακά Κτίρια να συνειδητοποιήσουν τη μεγάλη πολιτιστική αξία αυτού των κτιρίων που παραμένουν απρόσιτα για το κοινό και  εγκαταλελειμμένα.

Τις αφίσες από τις δράσεις βλέπουμε στις εικόνες 1 και 2 αντίστοιχα.

εικ.1   εικ.2      

  Σε μια προσπάθεια αποδόμησης του μηνύματος παρατηρούμε ότι η γλώσσα που χρησιμοποιείται είναι ιδιαίτερα απλή και κατανοητή ακόμα και από μικρά παιδιά. Αντικρίζοντάς το  κανείς η προσοχή του στρέφεται στο πρώτο μέρος του μηνύματος με τα κεφαλαία γράμματα και αντιλαμβάνεται αμέσως το θέμα (Τα Καποδιστριακά Κτίρια Φωνάζουν). Στην συνέχεια έπεται το δεύτερο μέρος που αποτελεί μια διευκρίνιση για το κτίριο στο οποίο αναφέρεται -Το Ορφανοτροφείο ή το Ευνάρδειο- (καταδήλωση).

            Το παραπάνω μήνυμα συμπληρώνεται με την προσθήκη ενός σκίτσου σε κάθε αφίσα, στο οποίο εικονίζεται το εγκαταλελειμμένο Καποδιστριακό Κτίριο του πρώην Ορφανοτροφείου και μετέπειτα φυλακών. Είναι χαρακτηριστικό επίσης ότι υπάρχει μία αντρική φιγούρα και στις δύο περιπτώσεις που φαίνεται ότι φωνάζει, θέλοντας να περάσει το μήνυμα ότι αυτή η δραστηριότητα απευθύνεται στους κατοίκους και στους περαστικούς επισκέπτες του νησιού επίσης και ο ρόλος του μηνύματος είναι να «ταρακουνήσει» και να «ξυπνήσει» τους ανθρώπους από τον ύπνο της συνήθειας. Να αναρωτηθούν και ενδεχομένως να κινητοποιηθούν για να πιέσουν τους ιθύνοντες να προχωρήσουν στην αποκατάσταση των Καποδιστριακών Κτιρίων και γιατί όχι να αναλάβουν πρωτοβουλία και να ενεργήσουν ο καθένας ξεχωριστά (συμπαραδήλωση).

            Το σκίτσο που βρίσκεται στις δύο αφίσες είναι το σκίτσο που υπάρχει στο βίντεο που δημιούργησε η ομάδα Aegina Rising για να επικοινωνήσει το πολιτιστικό δρώμενο και να προϊδεάσει το κοινό για το τι θα ακολουθήσει (http://vimeo.com/69784604). Το σκίτσο βρίσκεται στο τέλος του βίντεο στο 2.03’ λεπτό. Το βίντεο αποτελεί ένα μέσο προώθησης μηνυμάτων προσφέροντας αμεσότητα και «ζωντάνια», μιας και παρέχει την δυνατότητα να  οπτικοποιεί την πληροφορία για το κοινό, αποτελώντας παράλληλα ένα τρόπο αφήγησης που είναι ιδιαίτερα γνώριμος και οικείος. Επιπλέον το βίντεο έχει την δυνατότητα να δημιουργεί μια  ιδιαίτερη ατμόσφαιρα, μεταφέροντας και  συναισθηματικά μηνύματα. Ακόμα ένα στοιχείο που είναι σημαντικό είναι το χρώμα που χρησιμοποιείται στο σκίτσο. Το χρώμα είναι ένα οπτικό σύμβολο επικοινωνίας που χρησιμοποιεί όπως είναι γνωστό και ο τομέας της  διαφήμισης, μέσω του οποίου συσχετίζονται τα προϊόντα, οι υπηρεσίες, τα αγαθά με συγκεκριμένες έννοιες. Δημιουργεί δύο ειδών αντιδράσεις στον αποδέκτη - : α) τις φυσιολογικές αντιδράσεις: είναι οι πρώτες αντιδράσεις που προκαλεί το χρώμα στον αποδέκτη (πρόκληση προσοχής), β) τις ψυχολογικές αντιδράσεις: τα ερεθίσματα, αισθήματα που αναπτύσσει ο καταναλωτής σε συνάρτηση με την ιδιοσυγκρασία και τα βιώματα που έχει. Κατ’ αυτόν τον τρόπο το χρώμα οδηγεί σε αυθαίρετες συμβολικές συσχετίσεις των σημείων του μηνύματος (Πανηγυράκης, 1984: 340 - 341). Το Καποδιστριακό Ορφανοτροφείο σε άσπρο χρώμα με μπλε φόντο ήταν μία εικόνα που υπήρχε παντού το καλοκαίρι του 2013 στην Αίγινα. Ήταν μια εικόνα που τραβούσε αμέσως την προσοχή, παρέμεινε στη μνήμη του κοινού και αυτόματα γινόταν ο συνειρμός της εικόνας με την πολιτιστική δράση και το μήνυμα που ήθελε αυτή να περάσει.

            Κατά τον σχεδιασμό του μηνύματος, η ομάδα Aegina Rising φρόντισε να παρουσιάσει και τους υποστηρικτές και τους χορηγούς της εκδήλωσης επάνω στις αφίσες θέλοντας να τονίσει ότι πίσω από την ομάδα υπάρχουν αρκετοί και σημαντικοί άνθρωποι που συμφωνούν με την πρωτοβουλία αυτή, προτρέποντας έμμεσα το κοινό να έρθει να ενώσει τη φωνή του και να βοηθήσει με τη συμμετοχή του.

Το παραπάνω μήνυμα αποτελεί ένα κάλεσμα-πρόσκληση προς όλους, αποτελούμενο από απλές και κατανοητές λέξεις. Ο ρόλος του συγκεκριμένου μηνύματος  κατέχει σημαντική θέση, καθώς αυτόματα μετατρέπει τον επισκέπτη από παθητικό δέκτη σε ενεργητικό.

Τέλος το μήνυμα ήταν κατανοητό και προσέλκυσε το επιθυμητό κοινό και στις δύο δράσεις. Κατά τη διάρκεια της πρώτης το κτίριο που «φώναζε» ήταν το Ευνάρδειο, στην νότια πλευρά του τοποθετήθηκαν πολύχρωμα γράμματα που ζωγράφισαν τα παιδιά τα οποία συμμετείχαν στο πρόγραμμα "Τα παιδιά φαντάζονται την πόλη" τις δύο προηγούμενες ημέρες. Το Εΰνάρδειο μέσα από αυτή τη δράση έγινε  ένα σημείο αναφοράς, με τα γράμματα να σχηματίζουν λέξεις όπως: φαντάσου, πίστεψε, δημιούργησε, σκέψου. Έννοιες, που έμοιαζαν να βγαίνουν προς τα έξω από τα ανοιχτά παράθυρα ενός κτιρίου, μνημείου της γνώσης και του πολιτισμού που για δεκαετίες έχει εγκαταλειφθεί στην τύχη του.

Κατά τη διάρκεια της δεύτερης δράσης και εκεί το μήνυμα έφτασε στον αποδέκτη και αποκωδικοποιήθηκε και αυτό φάνηκε από την προσέλευση κόσμου που υπήρχε στην παρουσίαση (performance) μπροστά από το κτίριο του Ορφανοτροφείου, από την ομάδα us2plusSuzi (Σύλληψη- ερμηνεία: Δέσποινα Γιαννούλη-Φανή Παλιούρα).

2.3 Συμπεράσματα και προτάσεις.

Σκοπός της εργασίας ήταν η διερεύνηση του πολιτιστικού μηνύματος. Το μήνυμα και η επικοινωνία βρίσκονται στην καρδιά του πολιτιστικού γίγνεσθαι και συνδέονται άρρηκτα με την κοινωνία. Η νοηματοδότηση ενός μηνύματος γίνεται από το δέκτη, βάσει παρελθόντων εμπειριών και του γνωσιακού του πλαισίου.

Το μήνυμα « τα Καποδιστριακά Κτίρια Φωνάζουν» που αναλύθηκε οδήγησε στο συμπέρασμα ότι ο σχεδιασμός του ήταν ανθρωποκεντρικός, ότι έγινε προσπάθεια του κοινού με βάση το συναίσθημα και αφορούσε στην προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Έγινε αντιληπτό ότι η βελτίωση του επικοινωνιακού μέσου, δηλαδή του μηνύματος και της συνολικής αίσθησης που διαμορφώνει το άτομο από μία πολιτιστική δραστηριότητα οδηγεί σε καλύτερη επικοινωνία ατόμου και πολιτιστικού φορέα (στην περίπτωση μας η ομάδα Aegina Rising). Αυτό το συμπέρασμα είναι χρήσιμο για κάθε πολιτιστική μονάδα (είτε δημόσια είτε ιδιωτική) διότι οδηγεί σε αύξηση κοινού και βελτίωσης οικονομικών δεδομένων κατά προέκταση όπου κρίνεται απαραίτητο.

Ο ολιστικός σχεδιασμός δράσεων και επικοινωνίας είναι απαραίτητος πλέον καθώς επίσης και ο υπολογισμός των ανθρωπίνων αναγκών. Είναι σημαντική επίσης η ενεργοποίηση νεότερων ηλικιακά τμημάτων της κοινωνίας.

Όπως είδαμε και με την ομάδα Aegina Rising ο σωστός σχεδιασμός ενός μηνύματος αποφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα και σύγχρονες μέθοδοι προσέγγισης του κοινού επιβάλλεται να χρησιμοποιούνται όπως είναι το διαδίκτυο. Το διαδίκτυο προσφέρει με ελάχιστο κόστος άρτια παρουσίαση πολιτιστικών δομών και δράσεων, εύκολη και φτηνή επικοινωνία με όλο τον κόσμο, αναζήτηση νέων συνεργασιών, ανταλλαγές πολιτιστικών προϊόντων.

Ήρθε η εποχή όπου οι σύγχρονοι πολιτιστικοί οργανισμοί προσπαθούν να αναπτύξουν μια επικοινωνιακή πολιτική στο πλαίσιο της κοινωνίας των πληροφοριών και της γνώσης, εφευρίσκοντας νέους τρόπους για να προκαλούν το ενδιαφέρον πολλών διαφορετικών κοινωνικών ομάδων. Συνεπώς η καλά μελετημένη δημιουργία και μετάδοση των πολιτισμικών μηνυμάτων με τη συμμετοχή άρτια εκπαιδευμένου επιστημονικού προσωπικού όπως είναι οι διαχειριστές πολιτιστικών ιδρυμάτων κρίνεται απαραίτητη.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι

«Φαντάσου την Πόλη: Αίγινα 2013» – Πρόγραμμα

«Φαντάσου την Πόλη: Αίγινα 2013»

Η ομάδα Aegina Rising  διοργανώνει την έκθεση  «Φαντάσου την πόλη: Αίγινα  2013».

Σας προσκαλούμε στα εγκαίνια της έκθεσης που θα πραγματοποιηθούν την Τετάρτη 10 Ιουλίου, στις 21.00, στον ειδικό εκθεσιακό χώρο που κατασκευάσαμε  στην οδό Πλάτωνος και καταλήγει στο Λαογραφικό Μουσείο. Στην έκθεση θα παρουσιαστούν αρχιτεκτονικές και εικαστικές προτάσεις που αφορούν στην πόλη  της Αίγινας και στο ευρύτερο τοπίο του νησιού. Η έκθεση θα παραμείνει ανοιχτή προς το κοινό έως και την Πέμπτη 18 Ιουλίουκαι θα πλαισιωθεί από 25 παράλληλες δράσεις. Σας περιμένουμε να φανταστούμε, να οραματιστούμε και να σχεδιάσουμε έναν καινούριο και  βελτιωμένο τόπο.

Παρουσίαση των παράλληλων δράσεων:

Από την έναρξη της έκθεσης, την Τετάρτη 10 Ιουλίου 2013, έως και την λήξη της, την Πέμπτη 18 Ιουλίου  2013, στο πρόγραμμα εντάσσονται  οι παρακάτω δράσεις:

Η κεντρική έκθεση (οδός Πλάτωνος – Λαογραφικό Μουσείο Αίγινας) θα είναι ανοιχτή: 9:30 – 13:30 το πρωί και 18:00-22:30 το βράδυ.

 Τετάρτη 10 Ιουλίου

19:00   Διασταύρωση οδών Π. Ηρειώτη και Βασ. Γεωργίου Α” – Εικαστική παρέμβαση στην πόλη, «Το Ψάρι» ,  από τους φοιτητές του τμήματος  Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής, Διακόσμησης και Σχεδιασμού Αντικειμένου  ΤΕΙ Αθηνών. Επιβλέποντες καθηγητές: Ηώ Αγγελή ,  Νικόλαος Κληρονόμος .

21:00   Παραλία Αίγινας, μπροστά από τον Εκθεσιακό Χώρο της οδού Πλάτωνος. -Συναυλία Μουσικού Συλλόγου ΜΟΥΣΑ .

21:30   Λαογραφικό Μουσείο Αίγινας – Εγκαίνια Έκθεσης «Φαντάσου την Πόλη: Αίγινα 2013″ και παρουσιάσεις μελετών από τους δημιουργούς τους .

 Πέμπτη 11 Ιουλίου

18:30  Προαύλιος χώρος Μητροπολιτικού Ναού Αίγινας – Εγκαίνια Παράλληλης Έκθεσης «Τα παιδιά φαντάζονται την Πόλη», Παρουσίαση Λαογραφικής εργασίας με θέμα την αρχιτεκτονική της Αίγινας από το Δημοτικό Σχολείο Κυψέλης Αίγινας .

19:00  Προαύλιος χώρος Μητροπολιτικού Ναού Αίγινας – «Τα παιδιά φαντάζονται την Πόλη» – Εργαστήριο – Παιχνίδι δημιουργικών κατασκευών για παιδιά

 Παρασκευή 12 Ιουλίου

18:30  Προαύλιος χώρος Μητροπολιτικού Ναού Αίγινας – «Τα Καποδιστριακά Κτίρια Φωνάζουν: Το Ευνάρδειο» – Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για το Ευνάρδειο από την Αρετή Πηγαδίτη, Παιχνίδια και δώρα έκπληξη για τους νικητές!

21:00  Αυλή Λαογραφικού Μουσείου Αίγινας – «Εισέρχεσθε Βραδέως: Κτισμένα Μανιφέστα και Εποχιακή Κατοίκηση»  – Παρουσίαση Εργασίας για την Αίγινα από την Αρχιτεκτονική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Συντονίστρια, καθ. Ίρις Λυκουριώτη

21:45  Αυλή Λαογραφικού Μουσείου Αίγινας – «Χώρος και Μνήμη της Αίγινας» – Προβολή του επεισοδίου «ΑΙΓΙΝΑ», από την σειρά αρχαιολογικού ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ: Ένας μοντέρνος Παυσανίας. Θα ακολουθήσει συζήτηση με τους δημιουργούς.

 Σάββατο 13 Ιουλίου

21:00  Λαογραφικό Μουσείο Αίγινας – Παρουσιάσεις μελετών από τους δημιουργούς τους

Κυριακή 14 Ιουλίου

8:00  Σημείο συνάντησης: Ανιτσαίο, στον κεντρικό δρόμο – «Αιγινήτικα Μονοπάτια» – Περιήγηση σε λιγότερα γνωστά μονοπάτια της Αίγινας. Από τον σύλλογο Ε.Π.Ο.Σ  – «Ανάβαση»

9:00 – 13:00  Ποδηλατικό Κυνήγι Θησαυρού – Ένα κυνήγι θησαυρού με θεματολογία την «περιουσία» του νησιού. Πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής στο email : treasurehuntaeginarising@gmail.com ή στο τηλέφωνο: +306931726954

21:15   Κτήμα Γκίκα, Αγ. Ειρήνη – «Εγώ, Ο Άλλος, ο Κόσμος» – Μια χορευτική/θεατρική/μουσική παράσταση. Ιδέα – διοργάνωση: Νάνσυ Αυγέρη

Δευτέρα 15 Ιουλίου            

19:30   Πλατεία Εθνεγερσίας – Φύτευση στην Πλατεία Εθνεγερσίας, από τον Σύλλογο «Αίγινα.. Εθελοντής»

21:15   Παραλιακή οδός  Αίγινας – Συναυλία: «Μουσικοί της Αίγινας» – Συμμετέχουν οι Δημήτρης Δρίσας, Φαίη Θεοδωράκη, Βάλια Κυριακίδη, Βαγγέλης Μαρμαρινός

Τρίτη 16 Ιουλίου

20:00   Διάφορα σημεία της Πόλης -Τραγούδια από την Πολυφωνική Χορωδία της Αίγινας

Τετάρτη 17 Ιουλίου

19:00   Παραλία Αύρας – «Το ηχητικό τοπίο της Αίγινας» – Ασκήσεις ανάπτυξης και καλλιέργειας της ζωτικής ενέργειας . Μια εμπειρία αρμονικής συνήχησης  στο τοπίο της Αίγινας με μουσικά διαπασών. Από την Αντιγόνη Τσεγγέλη

20:40  Είσοδος του Καποδιστριακού Ορφανοτροφείου   -   «Τα καποδιστριακά Κτίρια Φωνάζουν: Το Ορφανοτροφείο» – Μία performance για το κτίριο των Φυλακών της Αίγινας, από την ομάδα us2plusSuzi. Σύλληψη- ερμηνεία: Δέσποινα Γιαννούλη-Φανή Παλιούρα

21:30 Ναυτικός Όμιλος Αίγινας -  Ομιλία – Ανοιχτή Συζήτηση: «Η Αρχιτεκτονική στην Καθημερινότητα της Πόλης, η καθημερινότητα στην Αρχιτεκτονική». Συμμετέχουν οι: Δημήτριος Αυγουστίνος, Ανδρέας Γιακουμακάτος, Βασίλειος Γρηγοριάδης, Αναστάσιος Κωτσιόπουλος,  Μαρία Παπαδήμα , Πάνος Παρθένιος . Συντονίζει ο Κωνσταντίνος Βαρώτσος

«Από την θέση του Άλλου!» Για την συγκεκριμένη συζήτηση σας προτείνουμε να φέρετε μια καρέκλα μαζί σας, την οποία θα διαθέσετε για να παρακολουθήσει την συζήτηση κάποιος άλλος θεατής, συμβολίζοντας έτσι την διαλλακτικότητα απέναντι στις απόψεις των Άλλων!

Παράλληλες Εκθέσεις                                             

10 ως 18 Ιουλίου

·        «Μ” αρέσει, Δεν μ’αρέσει» – Συμμετοχική έκθεση φωτογραφίας, με θέμα τι μας αρέσει και    τι δεν μας αρέσει στο Νησί μας. Μητροπόλεως 9 – Απέναντι από το Εϋνάρδειο, (10:30 – 13:30 το πρωί και 19:00-21:30 το βράδυ)

·         »Τα παιδιά φαντάζονται την Πόλη» – Τα παιδιά ονειρεύονται την πόλη τους αλλιώς και μας το παρουσιάζουν! Σε συνεργασία με την Αμάντα Μιχαλοπούλου . Μητροπόλεως 9 – Απέναντι από το Εϋνάρδειο, (10:30 – 13:30 το πρωί και 19:00-21:30 το βράδυ)

·        Φωτογραφία «στον Δρόμο» – Η Αίγινα μέσα από τα μάτια 8 φωτογράφων. Προβολή, σε σημεία της παραλιακής οδού της Αίγινας, (21:30- 00:30)

·        «Καθιστικό» – Χώρος ανάπαυσης, χώρος ενημέρωσης γύρω από την Αρχιτεκτονική Ναυτικός Όμιλος Αίγινας

·         Εικαστικές παρεμβάσεις στην πόλη από φοιτητές του μαθήματος εικαστικών του ΑΠΘ. Σημεία της Πόλης, Ανακαλύψτε τα!

·         Φωτογραφίζω την Αίγινα – Διαγωνισμός Φωτογραφίας . Διαγωνισμός 12/6 έως 18/7, Εγκαίνια έκθεσης 9 Αυγούστου Διοργάνωση: Αίγινα.. Εθελοντής – Hotel Απόλλων

Για πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχών επικοινωνήστε στο    aeginaethelontis@gmail.com, ή στο www.apollohotelaegina.gr . Η έκθεση θα λάβει χώρα στοHotel Απόλλων, Αγία Μαρίνα.

·         »Κάποτε η Αίγινα» Η εικόνα της Αίγινας όπως τη συνέλαβε ο φακός ανώνυμων φωτογράφων και την παρέδωσε στην αιωνιότητα. 21/7 – 4/8  Κτίριο Πνευματικού Κέντρου Κυψέλης. 19.00 μ. μ. – 21.30 μ. μ.  (εκτός Τρίτης και Πέμπτης). Διοργάνωση: Πνευματικό Κέντρο Κυψέλης

Κεντρική ιδέα & Επιμέλεια: Ιmagine the city.  Διοργάνωση: Aegina Rising,

Υποστηρικτές: Δήμος Αίγινας, Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο Αίγινας, Σύλλογος Φίλων Λαογραφικού Μουσείου Αίγινας, Ναυτικός Όμιλος Αίγινας.            

Μέγας Χορηγός: Nestle

Χορηγοί: Κρητικός Super Market, Λεούσης Ξυλεία, Δρίτσας, Artio, Μπαρμπέρης Εργοδομική, Συστεγασμένα Φαρμακεία Αίγινας, Echosound – Ρόδης, Αφοι Ρωπαΐτη, Computer Planet, Elibo productions

=

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ

Λίγα λόγια για το τι συμβαίνει με την αποκατάσταση των Καποδιστριακών Κτιρίων

Μερικές προτάσεις που θα μπορούσαν να μελετηθούν και να πραγματοποιηθούν μέσα από το πρόγραμμα Καλλικράτης και μέσω ενός σωστού πολιτισμικού σχεδιασμού είναι να γίνει αναστήλωση των καποδιστριακών κτισμάτων ( Κυβερνείο – Ευνάρδειο ) και ιδιαίτερα να αξιοποιηθεί το Καποδιστριακό Ορφανοτροφείο.

 Έχουν γίνει προτάσεις και στο παρελθόν για δημιουργία διαχρονικού μουσείου, συνεδριακού κέντρου, αιθουσών πολλαπλών χρήσεων, μουσείου ανάδειξης της ιστορίας του συγκεκριμένου χώρου ( να εκτεθούν οι σημειώσεις, τα γράμματα και διάφορα έντυπα που βρήκαν οι συντηρητές του υπουργείου κρυμμένα στους τοίχους και στα δάπεδα των κελιών), ακόμα και αίθουσες για τη δημιουργία ΤΕΙ στην Αίγινα. Η χρήση τμήματος του κτιρίου από τον Δήμο προβλέπεται ήδη από την αναθεωρημένη μελέτη, βάσει της οποίας είχε ξεκινήσει η ατελέσφορη προσπάθεια αναστήλωσης του μνημείου από ευρωπαϊκά κονδύλια. Τα παραπάνω προβλέπονται  στη μελέτη του κτιρίου που εκπονήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού το 1997. Το έργο εντάχθηκε στο 2ο και αργότερα στο 3ο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Προέκυψαν όμως κάποια νομοθετικά και οικονομικά ζητήματα και το έργο διεκόπη. Το τμήμα που παραχωρείται στο Δήμο, είναι ο χώρος της νότιας πτέρυγας εμβαδού περίπου 500 τετραγωνικών μέτρων. Έχει προταθεί  να δημιουργηθεί χώρος για να εκτεθούν ευρήματα από ανασκαφές της Αίγινας  τα οποία βρίσκονται στα Μουσεία Πειραιώς, Αρχαιολογικό Αθηνών, Αφαίας και στις αποθήκες του μουσείου της Κολώνας. Έτσι θα μπορούσαν να απασχοληθούν στις εργασίες  αποπεράτωσης πολλοί άνεργοι κάτοικοι του νησιού , να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας για τους νέους , να γίνει ανάπλαση του περιβάλλοντα χώρου.

Συνεπώς το καποδιστριακό κτίριο του πρώην Ορφανοτροφείου όταν ολοκληρωθεί θα δώσει μία νέα πνοή στην οικονομική ανάπτυξη της πόλης της Αίγινας και θα ικανοποιήσει τις πολιτισμικές ανάγκες της τοπικής κοινωνίας. Ο συνδυασμός των δραστηριοτήτων που θα φιλοξενηθούν, η μορφή που θα πάρει το κτίριο με την ανακαίνιση του καθώς και η σημασία που θα έχει για την συνέχιση της ιστορικής ταυτότητας αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για σίγουρη επιτυχία του σχεδίου της αστικής αναβίωσης της πόλης με πυρήνα το ιστορικό αυτό κτίριο.

Ένα θετικό στοιχείο είναι ότι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές έχουν ήδη αρχίσει οι εργασίες αποκατάστασης του Κυβερνείου. Αυτή την ώρα το Κυβερνείο έχει μετατραπεί σε εργοτάξιο. Εδώ και δύο μήνες τα συνεργεία της εταιρείας ΕΠΑΚΡΟΝ ΤΕΧΝΙΚΗ Α.Ε. που ανέλαβε το έργο, εργάζονται με πυρετώδεις ρυθμούς ώστε να το παραδώσουν εντός της προθεσμίας των 600 ημερών, με ημερομηνία εκκίνησης την 16η Σεπτεμβρίου 2013. Οι δαπάνες του έργου καλύπτονται από το Πρόγραµµα Δηµοσίων Επενδύσεων ΣΑΕ 044 µε κωδικό έργου 1996 ΣΕ 04400000 και την χορηγία της ∆.Ε.Η./∆ΕΣΕ/2180/05.09.2012 ύψους 700,000,00€. Το συνολικό κόστος ανέρχεται στο ποσό των 922.462,51 Ευρώ.

Κωνσταντίνα Χατζίνα 

Αrt Cultural Management